Στην τελική ευθεία η αναθεώρηση της οδηγίας για τον καπνό

Έπειτα από χρόνια προετοιμασίας, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έδωσε στην δημοσιότητα στις 19 Δεκεμβρίου την πρότασή της για την αναθεώρηση της οδηγίας για τα προϊόντα καπνού. Η προτεινόμενη νομοθετική πράξη περιλαμβάνει νέους, αυστηρότερους κανόνες για τον τρόπο κατασκευής, παρουσίασης και πώλησης των προϊόντων καπνού.

Πιο συγκεκριμένα, απαγορεύει τη χρήση των τσιγάρων, του καπνού για στριφτά τσιγάρα και των μη καπνιζόμενων προϊόντων καπνού που έχουν χαρακτηριστικά αρώματα ή γεύσεις και καθιστά υποχρεωτική τη χρήση μεγάλων εικονογραφικών προειδοποιήσεων για την υγεία στα τσιγάρα και στον καπνό για στριφτά τσιγάρα. Ρυθμίζει τις διασυνοριακές πωλήσεις προϊόντων καπνού μέσω του διαδικτύου και προβλέπει τεχνικά χαρακτηριστικά για την καταπολέμηση του λαθρεμπορίου.

 

Επιπλέον, προτείνονται μέτρα για τα προϊόντα για τα οποία δεν προβλέπονταν μέχρι τώρα ειδικές ρυθμίσεις, όπως τα ηλεκτρονικά τσιγάρα και τα φυτικά προϊόντα για κάπνισμα. Ο καπνός μάσησης και ο καπνός που λαμβάνεται από τη μύτη θα υπόκεινται σε ειδικές ρυθμίσεις όσον αφορά την επισήμανση και τα συστατικά. Η ισχύουσα απαγόρευση του καπνού που λαμβάνεται από το στόμα (snus) θα διατηρηθεί.

 

Με την ευκαιρία της έγκρισης της πρότασης, ο κ. Tonio Borg, επίτροπος υπεύθυνος για θέματα υγείας και πολιτικής καταναλωτών, δήλωσε: «Τηρήσαμε την υπόσχεσή μας! Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε υποσχεθεί ότι θα υποβάλει πρόταση σχετικά με τα προϊόντα καπνού ως το τέλος του 2012, κι αυτήν ακριβώς την πρόταση παρουσιάζω σήμερα στους υπουργούς Υγείας και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους: ο καπνός σκοτώνει τους μισούς χρήστες του και είναι ιδιαίτερα εθιστικός. Καθώς το 70% των καπνιστών αρχίζουν πριν από τα 18, η φιλοδοξία της σημερινής πρότασης είναι να κάνει τα προϊόντα καπνού και το κάπνισμα λιγότερο ελκυστικά και, με τον τρόπο αυτόν, να αποτρέψει τους νέους από το κάπνισμα». Πρόσθεσε ότι «οι καταναλωτές δεν πρέπει να εξαπατώνται: Τα προϊόντα καπνού πρέπει να μοιάζουν και να μυρίζουν σαν προϊόντα καπνού, και η παρούσα πρόταση εξασφαλίζει ότι η ελκυστική συσκευασία και οι αρωματικές ουσίες δεν θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως εμπορική στρατηγική.»

 

Οι λόγοι της αναθεώρησης

 

Όπως αναφέρει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η ισχύουσα οδηγία για τα προϊόντα καπνού (2001/37/ΕΚ) χρονολογείται από το 2001. Από τότε, σημειώθηκαν σημαντικές εξελίξεις στην επιστήμη, στην αγορά και σε διεθνές επίπεδο. Για παράδειγμα, υπάρχουν πλέον νέα στοιχεία για τις αρωματικές ουσίες που χρησιμοποιούνται στα προϊόντα καπνού και για την αποτελεσματικότητα των προειδοποιήσεων για την υγεία. Νέα προϊόντα, όπως τα ηλεκτρονικά τσιγάρα, έχουν εισέλθει στην αγορά, ενώ οι πρόσφατες εμπορικές στρατηγικές περιλαμβάνουν τη χρήση ελκυστικών συσκευασιών και αρωμάτων/γεύσεων.

 

Σε διεθνές επίπεδο, η ΕΕ και όλα τα κράτη μέλη της έχουν κυρώσει τη σύμβαση-πλαίσιο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για τον έλεγχο του καπνού (ΣΠΕΚ), η οποία τέθηκε σε ισχύ τον Φεβρουάριο του 2005. Κατά συνέπεια, μερικές από τις τρέχουσες διατάξεις της οδηγίας είναι πλέον ξεπερασμένες. Τα κράτη μέλη έχουν υιοθετήσει επίσης διαφορετικές κανονιστικές προσεγγίσεις, με αποτέλεσμα να υπάρχει απόκλιση μεταξύ των νομοθεσιών των κρατών μελών σχετικά με την κατασκευή, την παρουσίαση και την πώληση των προϊόντων καπνού.

 

Η νέα πρόταση ανταποκρίνεται στις εξελίξεις αυτές και στα σχετικά αιτήματα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου Υπουργών, καθώς επίσης στις εκθέσεις που υπέβαλε η ίδια η Επιτροπή, το 2007 και το 2009, σχετικά με την εφαρμογή της οδηγίας για τα προϊόντα καπνού, οι οποίες εντόπισαν τομείς στους οποίους θα ήταν δυνατόν να υπάρξει βελτίωση.

 

Κύρια στοιχεία της πρότασης

 

Η πρόταση προβλέπει σημαντικές αναθεωρήσεις της ισχύουσας οδηγίας. Επικεντρώνεται ιδίως στους ακόλουθους τομείς:

• Επισήμανση και συσκευασία: Όλες οι συσκευασίες τσιγάρων και καπνού για στριφτά τσιγάρα πρέπει να φέρουν μια συνδυασμένη προειδοποίηση για την υγεία, που να αποτελείται από εικόνα και από κείμενο και να καλύπτει το 75% του εμπρόσθιου και του οπίσθιου μέρους της συσκευασίας, ενώ δεν πρέπει να φέρουν κανένα διαφημιστικό στοιχείο. Οι σημερινές πληροφορίες για την πίσσα, τη νικοτίνη και το μονοξείδιο του άνθρακα, που θεωρούνται παραπλανητικές, αντικαθίστανται από ένα ενημερωτικό μήνυμα στην πλαϊνή πλευρά του πακέτου, που θα αναφέρει ότι ο καπνός του τσιγάρου περιέχει πάνω από 70 ουσίες που προκαλούν καρκίνο. Τα κράτη μέλη παραμένουν ελεύθερα να καθιερώσουν την απλή, τυποποιημένη συσκευασία σε δεόντως αιτιολογημένες περιπτώσεις.
• Συστατικά: Θα θεσπιστεί ένας ηλεκτρονικός μορφότυπος υποβολής κοινοποιήσεων για τα συστατικά και τις εκπομπές. Η πρόταση προβλέπει την απαγόρευση των τσιγάρων, του καπνού για στριφτά τσιγάρα και των μη καπνιζόμενων προϊόντων καπνού που έχουν χαρακτηριστικά αρώματα/γεύσεις, καθώς και την απαγόρευση των προϊόντων με αυξημένη τοξικότητα και εθιστικότητα.
• Μη καπνιζόμενα προϊόντα καπνού: Η απαγόρευση των προϊόντων καπνού που λαμβάνονται από το στόμα (snus) διατηρείται, με εξαίρεση τη Σουηδία, για την οποία προβλέπεται εξαίρεση. Όλα τα μη καπνιζόμενα προϊόντα καπνού πρέπει να φέρουν προειδοποιήσεις για την υγεία στις κύριες επιφάνειες της συσκευασίας, ενώ απαγορεύεται η πώληση προϊόντων με χαρακτηριστικά αρώματα/γεύσεις. Τα νέα προϊόντα καπνού πρέπει να κοινοποιούνται εκ των προτέρων.
• Επέκταση του πεδίου εφαρμογής της οδηγίας: Τα νικοτινούχα προϊόντα (π.χ. ηλεκτρονικά τσιγάρα) που περιέχουν νικοτίνη σε ποσότητα που δεν υπερβαίνει ένα συγκεκριμένο όριο επιτρέπεται να διατίθενται στην αγορά, αλλά πρέπει να φέρουν προειδοποιήσεις για την υγεία· τα προϊόντα αυτού του είδους που περιέχουν νικοτίνη σε ποσότητα που υπερβαίνει το εν λόγω όριο επιτρέπεται να διατίθενται στην αγορά μόνο αν εγκριθούν ως φάρμακα, όπως τα προϊόντα που χρησιμοποιούνται σε θεραπείες υποκατάστασης της νικοτίνης. Τα φυτικά τσιγάρα θα πρέπει να φέρουν προειδοποιήσεις για την υγεία.
• Διασυνοριακές πωλήσεις από απόσταση: Προβλέπεται, αφενός, η κοινοποίηση των εμπόρων λιανικής πώλησης που δραστηριοποιούνται μέσω του διαδικτύου και, αφετέρου, η θέσπιση ενός μηχανισμού επαλήθευσης της ηλικίας, για να αποκλειστεί η πώληση προϊόντων καπνού σε παιδιά και σε εφήβους.
• Λαθρεμπόριο: Προβλέπεται ένα σύστημα εντοπισμού και παρακολούθησης των προϊόντων καθώς και η θέσπιση χαρακτηριστικών ασφαλείας (π.χ. ολογραμμάτων), για να εξασφαλιστεί ότι στην ΕΕ πωλούνται μόνο προϊόντα που συμμορφώνονται με την οδηγία.

 

Διαδικασία και χρονοδιάγραμμα

 

Η πρόταση εγκρίθηκε έπειτα από εκτενείς διαβουλεύσεις με τους παράγοντες του τομέα, συμπεριλαμβανόμενης μιας διαβούλευσης στο πλαίσιο της οποίας ελήφθησαν 85.000 απαντήσεις. Κατά την περίοδο εκπόνησης της πρότασης, πραγματοποιήθηκε διεξοδική εκτίμηση αντικτύπου, στο πλαίσιο της οποίας αξιολογήθηκαν οι συνέπειες που έχουν οι διάφορες εξεταζόμενες επιλογές πολιτικής στην οικονομία, την κοινωνία και την υγεία. Κατά τη διάρκεια της διαδικασίας παραγγέλθηκαν διάφορες εξωτερικές μελέτες.

 

Στη συνέχεια, η πρόταση θα συζητηθεί στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο των Υπουργών. Αναμένεται να εκδοθεί το 2014 και να αρχίσει να ισχύει το 2015-2016.

 

Βασικές ερωτήσεις και απαντήσεις

Στις 19 Δεκεμβρίου 2012, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε μια εξαιρετικά σημαντική πρόταση για την αναθεώρηση της οδηγίας για τα προϊόντα καπνού. Η πρόταση τροποποιεί σε σημαντικό βαθμό την ισχύουσα νομοθεσία της ΕΕ και προτείνει νέους, αυστηρότερους κανόνες για τα προϊόντα καπνού.

Τι ρυθμίζεται στην ισχύουσα οδηγία για τα προϊόντα καπνού;

Η ισχύουσα οδηγία για τα προϊόντα καπνού, που εκδόθηκε το 2001 αντικαθιστώντας την αρχική οδηγία του 1989, προβλέπει μέτρα σχετικά με την παραγωγή, την παρουσίαση και την πώληση των προϊόντων καπνού. Προϊόντα καπνού είναι, μεταξύ άλλων, τα τσιγάρα, ο καπνός για στριφτά τσιγάρα, ο καπνός πίπας, τα πούρα, τα πουράκια καθώς και τα διάφορα είδη μη καπνιζόμενου καπνού. Η οδηγία καθορίζει τις μέγιστες περιεκτικότητες των τσιγάρων σε πίσσα, σε νικοτίνη και σε μονοξείδιο του άνθρακα και υποχρεώνει τους κατασκευαστές να κοινοποιούν τα συστατικά που χρησιμοποιούν. Απαγορεύει τον καπνό που λαμβάνεται από το στόμα και τη χρήση παραπλανητικών χαρακτηρισμών, όπως «light» (ελαφρά), «mild» (ελαφρά) ή «low tar» (χαμηλής περιεκτικότητας σε πίσσα). Τα προϊόντα καπνού πρέπει να φέρουν μηνύματα προειδοποίησης σχετικά με την υγεία. Προς συμπλήρωση των λεκτικών προειδοποιήσεων αναπτύχθηκε μια βιβλιοθήκη εικονογραφικών προειδοποιήσεων, η οποία χρησιμοποιείται από ολοένα και περισσότερα κράτη μέλη.

Γιατί αναθεωρεί η Επιτροπή την οδηγία για τα προϊόντα καπνού;

Κύριος στόχος της αναθεώρησης είναι να βελτιωθεί η λειτουργία της εσωτερικής αγοράς και, παράλληλα, να εξασφαλιστεί υψηλό επίπεδο δημόσιας υγείας. Από την έκδοση της οδηγίας για τα προϊόντα καπνού, το 2001, σημειώθηκαν πολλές εξελίξεις στην αγορά, στην επιστήμη και σε διεθνές επίπεδο. Για παράδειγμα, υπάρχουν πλέον νέα στοιχεία για τις αρωματικές ουσίες που χρησιμοποιούνται στα προϊόντα καπνού και για την αποτελεσματικότητα των προειδοποιήσεων σχετικά με την υγεία. Σε ορισμένους τομείς, οι νόμοι διαφέρουν σημαντικά μεταξύ των κρατών μελών, τα οποία έχουν υιοθετήσει διαφορετικές κανονιστικές προσεγγίσεις. Νέα προϊόντα, όπως τα ηλεκτρονικά τσιγάρα, εισήλθαν στην αγορά και ορισμένες από τις ισχύουσες διατάξεις της οδηγίας είναι πλέον παρωχημένες. Η νομοθετική πρόταση έχει σκοπό να μειώσει την ελκυστικότητα των προϊόντων καπνού και της κατανάλωσης καπνού, ώστε να αποτρέψει τους νέους από το κάπνισμα.

Επιπλέον, η ΕΕ και όλα τα κράτη μέλη είναι συμβαλλόμενα μέρη της σύμβασης-πλαισίου του ΠΟΥ για τον έλεγχο του καπνού (ΣΠΕΚ), η οποία τέθηκε σε ισχύ τον Φεβρουάριο του 2005 και συνεπάγεται νομική υποχρέωση εφαρμογής της σύμβασης.

Τέλος, τόσο το Συμβούλιο όσο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχουν ζητήσει επανειλημμένα την αναθεώρηση της ισχύουσας οδηγίας.

Είναι ο καπνός σημαντικό ζήτημα για την υγεία στην ΕΕ και παγκοσμίως;

Ναι. Κάθε χρόνο το κάπνισμα σκοτώνει σχεδόν 700.000 άτομα στην Ευρώπη (μια πόλη του μεγέθους της Φρανκφούρτης), πράγμα που καθιστά την κατανάλωση καπνού τον μεγαλύτερο αποσοβήσιμο κίνδυνο για την υγεία. Εκατομμύρια ευρωπαίοι πολίτες πάσχουν από νόσους που συνδέονται με το κάπνισμα, συμπεριλαμβανομένου του καρκίνου και των καρδιοαγγειακών και αναπνευστικών παθήσεων. Περίπου το 50% των καπνιστών πεθαίνουν πρόωρα, κατά μέσο όρο 14 έτη νωρίτερα από τους μη καπνιστές, ενώ οι καπνιστές, σε σύγκριση με τους μη καπνιστές, περνούν περισσότερα χρόνια της ζωής τους με κακή υγεία. Σε παγκόσμιο επίπεδο, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) εκτιμά ότι σήμερα η κατανάλωση καπνού σκοτώνει σχεδόν έξι εκατομμύρια άτομα κάθε χρόνο. Ο αριθμός αυτός θα μπορούσε να ανέλθει σε οκτώ εκατομμύρια έως το 2030, αν δεν ληφθούν μέτρα για να αντιστραφεί αυτή η ανησυχητική τάση.

Η Επιτροπή έχει δεσμευθεί να εφαρμόζει αυστηρή πολιτική για την καταπολέμηση των προϊόντων καπνού, με στόχο την εξασφάλιση υψηλού επιπέδου δημόσιας υγείας στην εσωτερική αγορά της ΕΕ. Καθώς ο καπνός είναι εξαιρετικά εθιστικός, είναι σημαντικό να αποτραπεί η μύηση των νέων στο κάπνισμα. Το 70% των καπνιστών αρχίζουν το κάπνισμα πριν από την ηλικία των 18 ετών και το 94% πριν από την ηλικία των 25 ετών.

Ποιο είναι το κύριο περιεχόμενο της αναθεώρησης;

Η πρόταση προβλέπει σημαντικές αναθεωρήσεις της ισχύουσας οδηγίας. Επικεντρώνεται ιδίως στους ακόλουθους τομείς και διατάξεις:

• Συστατικά: Θα θεσπιστεί ένας ηλεκτρονικός μορφότυπος υποβολής κοινοποιήσεων για τα συστατικά και τις εκπομπές. Η πρόταση προβλέπει την απαγόρευση των τσιγάρων, του καπνού για στριφτά τσιγάρα και των μη καπνιζόμενων προϊόντων καπνού που έχουν χαρακτηριστικά αρώματα/γεύσεις, καθώς και την απαγόρευση των προϊόντων με πρόσθετα που αυξάνουν την τοξικότητα και την εθιστικότητα.
• Επισήμανση και συσκευασία: Όλες οι συσκευασίες τσιγάρων και καπνού για στριφτά τσιγάρα πρέπει να φέρουν μια συνδυασμένη προειδοποίηση για την υγεία, που να αποτελείται από εικόνα και από κείμενο και να καλύπτει το 75% του εμπρόσθιου και του οπίσθιου μέρους της συσκευασίας, συμπεριλαμβανομένης της παροχής πληροφοριών για υπηρεσίες που βοηθούν τους καπνιστές να απεξαρτηθούν από τον καπνό. Τα διαφημιστικά στοιχεία απαγορεύονται. Ορισμένες πτυχές της συσκευασίας και της εμφάνισης των τσιγάρων, π.χ. το μέγεθος των πακέτων, τυποποιούνται, ώστε να εξασφαλίζεται πλήρης ορατότητα των εικονογραφικών προειδοποιήσεων. Οι σημερινές πληροφορίες για την πίσσα, τη νικοτίνη και το μονοξείδιο του άνθρακα αντικαθίστανται από ένα ενημερωτικό μήνυμα στην πλαϊνή πλευρά του πακέτου. Τα κράτη μέλη παραμένουν ελεύθερα να καθιερώσουν την απλή, τυποποιημένη συσκευασία σε δεόντως αιτιολογημένες περιπτώσεις.
• Μη καπνιζόμενα προϊόντα καπνού: Η απαγόρευση των προϊόντων καπνού που λαμβάνονται από το στόμα (snus) διατηρείται, με εξαίρεση τη Σουηδία, για την οποία προβλέπεται εξαίρεση σύμφωνα με τη συνθήκη προσχώρησής της. Όλα τα μη καπνιζόμενα προϊόντα καπνού πρέπει να φέρουν προειδοποιήσεις για την υγεία και στις δύο πλευρές. Τα νέα προϊόντα καπνού πρέπει να συμμορφώνονται με την οδηγία και να κοινοποιούνται εκ των προτέρων πριν διατεθούν στην αγορά.
• Επέκταση του πεδίου προϊόντων της οδηγίας: Τα νικοτινούχα προϊόντα (π.χ. τα ηλεκτρονικά τσιγάρα) που περιέχουν νικοτίνη σε ποσότητα χαμηλότερη από ένα συγκεκριμένο όριο επιτρέπεται να διατίθενται στην αγορά, αλλά πρέπει να φέρουν προειδοποιήσεις για την υγεία· τα προϊόντα που περιέχουν νικοτίνη σε ποσότητα που υπερβαίνει το εν λόγω όριο επιτρέπεται να διατίθενται στην αγορά μόνο αν εγκριθούν ως φάρμακα. Τα φυτικά προϊόντα για κάπνισμα (π.χ. φυτικά τσιγάρα) θα πρέπει να φέρουν προειδοποιήσεις για την υγεία.
• Διασυνοριακές πωλήσεις εξ αποστάσεως: Οι έμποροι λιανικής που πραγματοποιούν διασυνοριακές πωλήσεις εξ αποστάσεως οφείλουν να κοινοποιούν τις δραστηριότητες τους στις αρμόδιες αρχές και να θεσπίσουν μηχανισμούς επαλήθευσης της ηλικίας.
• Λαθρεμπόριο: Προβλέπεται ένα σύστημα εντοπισμού και παρακολούθησης των προϊόντων καθώς και η θέσπιση χαρακτηριστικών ασφαλείας (π.χ. ολογραμμάτων).

Για σύγκριση της νέας πρότασης με την ισχύουσα οδηγία, βλ. τον πίνακα του παραρτήματος.

Ποιοι είναι οι κανόνες για τον καπνό πίπας, τα πούρα και τα πουράκια;

Όλα τα προϊόντα καπνού καλύπτονται από την οδηγία για τα προϊόντα καπνού. Ωστόσο, ο καπνός πίπας, τα πούρα και τα πουράκια δεν χρησιμοποιούνται σήμερα σε σημαντικές ποσότητες για τη μύηση στο κάπνισμα. Ως εκ τούτου, η πρόταση προβλέπει λιγότερο αυστηρούς κανόνες για τα προϊόντα αυτά, π.χ. δεν προβλέπει υποχρεωτικές εικονογραφικές προειδοποιήσεις για την υγεία ούτε απαγόρευση των χαρακτηριστικών αρωμάτων/γεύσεων. Η εξαίρεση αυτή θα αρθεί αν υπάρξει ουσιαστική μεταβολή των συνθηκών (από την άποψη του όγκου πωλήσεων ή του επιπολασμού στους νέους).

Τα πακέτα των τσιγάρων θα είναι διαφορετικά στο μέλλον;

Ναι. Η πρόταση προβλέπει υποχρεωτικές εικονογραφικές προειδοποιήσεις στο εμπρόσθιο και στο οπίσθιο μέρος των πακέτων που να καλύπτουν το 75% των αντίστοιχων επιφανειών. Στις πλευρικές όψεις θα υπάρχουν συμπληρωματικές προειδοποιήσεις σχετικά με την υγεία («Το κάπνισμα σκοτώνει - Κόψτε το τσιγάρο τώρα»· «Ο καπνός του τσιγάρου περιέχει πάνω από 70 ουσίες οι οποίες είναι γνωστό ότι προκαλούν καρκίνο» κ.λπ.), οι οποίες θα καλύπτουν το 50% των αντίστοιχων επιφανειών. Σε σχέση με τη συνολική επιφάνεια των πακέτων των τσιγάρων, αυτό σημαίνει ότι οι προειδοποιήσεις για την υγεία θα καλύπτουν λιγότερο από το 60% της συνολικής επιφάνειας. Επιπλέον, οι κατασκευαστές τσιγάρων θα πρέπει να συμμορφώνονται με τις υποχρεώσεις που αφορούν την παρακολούθηση και τον εντοπισμό των προϊόντων, τα χαρακτηριστικά ασφαλείας και τα φορολογικά επισήματα. Για τις συνήθεις συσκευασίες τσιγάρων αυτό σημαίνει ότι το 30% του πακέτου θα παραμείνει για το εμπορικό σήμα, εκτός αν ένα κράτος μέλος επιλέξει την απλή, τυποποιημένη συσκευασία και μπορέσει να δικαιολογήσει την επιλογή του αυτή.

Προτείνει η Επιτροπή τη διατήρηση της απαγόρευσης του snus (καπνού που λαμβάνεται από το στόμα);

Ναι. Ο καπνός που λαμβάνεται από το στόμα (συμπεριλαμβανομένου του snus) έχει απαγορευθεί στην ΕΕ από το 1992. Για τη Σουηδία προβλέπεται εξαίρεση βάσει της συνθήκης προσχώρησής της. Το snus προκαλεί εθισμό και έχει αρνητικές συνέπειες στην υγεία. Ήδη πριν από το 1992, ορισμένα κράτη μέλη άρχισαν να απαγορεύουν το προϊόν, λαμβάνοντας υπόψη τις σημαντικές δυνατότητες διάδοσής του και την ελκυστικότητά του για τους νέους. Κατά τη δημόσια διαβούλευση που προηγήθηκε της νομοθετικής πρότασης, τα περισσότερα κράτη μέλη απέρριψαν την ιδέα να αρθεί η απαγόρευση του snus. Το snus θα μπορούσε να είναι μια «οδός μύησης» για τον εθισμό νέων καπνιστών στον καπνό και τη νικοτίνη, ενώ οι υφιστάμενοι καπνιστές θα μπορούσαν να κάνουν διπλή χρήση (τσιγάρα και snus). Η απόφαση να μην αρθεί η απαγόρευση συνάδει επίσης με τη σχετική σύσταση του Σουηδικού Εθνικού Ιδρύματος Δημόσιας Υγείας.

Η νέα νομοθεσία θα απαγορεύσει τις αρωματικές ουσίες —όπως η μινθόλη— και άλλα συστατικά;

Η πρόταση δεν θα απαγορεύσει τις ειδικές αρωματικές ουσίες, αλλά απαγορεύει τα προϊόντα καπνού που έχουν «χαρακτηριστικά» αρώματα/γεύσεις, συμπεριλαμβανομένης της μινθόλης. Ειδικότερα, η μινθόλη μπορεί να χρησιμοποιείται σε μικρές ποσότητες, αλλά όχι σε μεγάλες ποσότητες που δίνουν στο προϊόν καπνού διακριτό άρωμα/γεύση, διαφορετικό από το άρωμα/γεύση του καπνού. Ομάδες δοκιμής θα βοηθήσουν τα κράτη μέλη και την Επιτροπή να αποφασίσουν αν ένα προϊόν έχει ή δεν έχει τέτοιο χαρακτηριστικό άρωμα/γεύση. Τα πρόσθετα που είναι αναγκαία για την κατασκευή των προϊόντων καπνού, περιλαμβανομένης της ζάχαρης, μπορούν να εξακολουθήσουν να χρησιμοποιούνται. Η πρόταση δεν κάνει διάκριση μεταξύ των ποικιλιών καπνού όπως Virginia, Burley ή ανατολικού τύπου.

Η νέα οδηγία για τα προϊόντα καπνού θα ενισχύσει την καταπολέμηση του παράνομου εμπορίου;

Ναι. Η νομοθετική πρόταση περιέχει αυστηρά μέτρα για την καταπολέμηση των παράνομων προϊόντων καπνού, προκειμένου να εξασφαλιστεί ότι στην ΕΕ πωλούνται μόνο προϊόντα που συμμορφώνονται με την οδηγία. Η οδηγία εισάγει ένα σύστημα εντοπισμού και παρακολούθησης των προϊόντων για τη νόμιμη αλυσίδα εφοδιασμού και καθιερώνει χαρακτηριστικά ασφαλείας τα οποία αναμένεται να διευκολύνουν την επιβολή του νόμου και την ικανότητα των καταναλωτών να εντοπίζουν τα παράνομα προϊόντα. Η πρόταση αυξάνει επίσης την ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση των καταναλωτών για το γεγονός ότι τα παράνομα προϊόντα πωλούνται από κυκλώματα του οργανωμένου εγκλήματος. Για τα προϊόντα καπνού πλην των τσιγάρων και του καπνού για στριφτά τσιγάρα προβλέπεται μεταβατική περίοδος πέντε ετών.

Προτείνει η Επιτροπή την απαγόρευση των διασυνοριακών εξ αποστάσεως πωλήσεων;

Όχι. Ωστόσο, το θέμα πρέπει να αντιμετωπιστεί, διότι έχει παρατηρηθεί ότι συχνά τα προϊόντα που αγοράζονται π.χ. μέσω του διαδικτύου δεν συνάδουν με τους κανόνες που προβλέπονται στην οδηγία (π.χ., όσον αφορά την επισήμανση και τα συστατικά). Η πρόταση προβλέπει ότι οι έμποροι λιανικής πώλησης που επιθυμούν να πωλούν προϊόντα καπνού διασυνοριακά πρέπει να κοινοποιήσουν τη δραστηριότητά τους, πριν από την πρώτη πώληση, στο κράτος μέλος στο οποίο βρίσκονται και στα κράτη στα οποία επιθυμούν να πωλήσουν προϊόντα καπνού. Πρέπει επίσης να εξασφαλίζουν ότι τα προϊόντα καπνού δεν πωλούνται σε παιδιά και εφήβους.

Η πρόταση αφορά το κάπνισμα σε δημόσιους χώρους;

Όχι. Μολονότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υποστηρίζει την καθιέρωση περιβάλλοντος χωρίς καπνό, ωστόσο η απόφαση για το ζήτημα αυτό εξακολουθεί να αποτελεί αρμοδιότητα των κρατών μελών. Σε επίπεδο ΕΕ, με το ζήτημα του περιβάλλοντος χωρίς καπνό ασχολείται μόνο μια σύσταση του Συμβουλίου του 2009 για το περιβάλλον χωρίς καπνό. Η Επιτροπή, το πρώτο εξάμηνο του 2013, θα υποβάλει έκθεση σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο τα κράτη μέλη εφαρμόζουν την εν λόγω σύσταση.

Πώς θα επηρεάσει η πρόταση την υγεία των πολιτών της ΕΕ; Ποιοι θα ωφεληθούν από την αναθεώρηση;

Όλοι οι πολίτες θα ωφεληθούν από την προβλεπόμενη αναθεώρηση, διότι θα λαμβάνουν πιο ακριβείς πληροφορίες σχετικά με τα προϊόντα. Οι νέοι θα αποθαρρύνονται από την έναρξη της κατανάλωσης καπνού, δεδομένου ότι οι δυνατότητες να γίνονται τα προϊόντα «ελκυστικά» θα περιοριστούν. Οι σημερινοί χρήστες προϊόντων καπνού θα ωφεληθούν από τα μέτρα που προτείνονται στην οδηγία, διότι θα μπορούν να λαμβάνουν πιο τεκμηριωμένες αποφάσεις για τα προϊόντα και για την απεξάρτησή τους από το κάπνισμα, αν το επιθυμούν, και με τον τρόπο αυτό θα βελτιώσουν την υγεία τους.

Οι κυβερνήσεις και η κοινωνία ως σύνολο θα ωφεληθούν από τη βελτίωση της δημόσιας υγείας, π.χ. από την αύξηση των ετών υγιούς ζωής. Πέραν του ότι η καλή υγεία έχει από μόνη της ιδιαίτερη αξία και μεγάλη σημασία για όλους τους πολίτες, η υγεία του πληθυσμού έχει ζωτική σημασία για την παραγωγικότητα και την ευημερία και αποτελεί βασικό παράγοντα για την οικονομική ανάπτυξη. Το ύψος των ετήσιων δημόσιων δαπανών υγειονομικής περίθαλψης για τη θεραπεία ασθενειών που οφείλονται στο κάπνισμα εκτιμάται —με συντηρητικούς υπολογισμούς— σε 25,3 δισεκατομμύρια ευρώ.

Επιπλέον, η κοινωνία χάνει 8,3 δισεκατομμύρια ευρώ τον χρόνο λόγω απωλειών παραγωγικότητας που συνδέονται με το κάπνισμα (συμπεριλαμβανομένων των πρόωρων συνταξιοδοτήσεων/θανάτων και των συχνών απουσιών από την εργασία). Η επιβάρυνση που προκύπτει από την υποχρέωση των κυβερνήσεων να εφαρμόσουν τις διεθνείς δεσμεύσεις και κανονισμούς θα μειωθεί, διότι τα κράτη μέλη θα ωφεληθούν μαθαίνοντας από τις εμπειρίες των άλλων.

Οι κατασκευαστές προϊόντων καπνού θα ωφεληθούν από την αύξηση της σαφήνειας των κανόνων, από τη βελτίωση της λειτουργίας της εσωτερικής αγοράς και από τη δημιουργία ίσων όρων ανταγωνισμού. Οι νέοι κανόνες λαμβάνουν ιδιαίτερα υπόψη τις συγκεκριμένες ανάγκες των μικρών και των μεσαίων επιχειρήσεων.

Ποια είναι τα επόμενα βήματα;

Η νομοθετική πρόταση θα υποβληθεί στο Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα που είναι αρμόδια για τη θέσπιση δεσμευτικής νομοθεσίας. Στην ιδανική περίπτωση, η νέα οδηγία αναμένεται να εκδοθεί το αργότερο το 2014 και να τεθεί σε ισχύ από το 2015-2016.

IP/12/1391
Παράρτημα

Τομέας πολιτικής		Τρέχουσα κατάσταση	Πρόταση
Πεδίο εφαρμογής	Μη καπνιζόμενα προϊόντα καπνού Ο καπνός που λαμβάνεται από το στόμα απαγορεύεται (παρέκκλιση για τη Σουηδία). Όλα τα μη καπνιζόμενα προϊόντα καπνού πρέπει να φέρουν προειδοποιήσεις για την υγεία, ενώ τα συστατικά τους πρέπει να κοινοποιούνται. Ο καπνός που λαμβάνεται από το στόμα απαγορεύεται (η παρέκκλιση για τη Σουηδία παραμένει). Όλα τα μη καπνιζόμενα προϊόντα καπνού πρέπει να φέρουν προειδοποιήσεις για την υγεία στις δύο πιο ορατές επιφάνειες του πακέτου. Τα μη καπνιζόμενα προϊόντα καπνού με χαρακτηριστικά αρώματα/γεύσεις απαγορεύονται (συμπεριλαμβανομένου του καπνού που λαμβάνεται από το στόμα στη Σουηδία). Νικοτινούχα προϊόντα Τα νικοτινούχα προϊόντα δεν καλύπτονται από την οδηγία για τα προϊόντα καπνού (ΟΤΠ). Διαφορετικές ρυθμίσεις στα κράτη μέλη, με τα μισά περίπου κράτη μέλη να αναφέρουν ότι θεωρούν τουλάχιστον ορισμένα νικοτινούχα προϊόντα ως φάρμακα με βάση τη λειτουργία τους1. Τα νικοτινούχα προϊόντα που περιέχουν νικοτίνη σε ποσότητα που υπερβαίνει ορισμένο όριο επιτρέπονται μόνο αν λάβουν άδεια κυκλοφορίας ως φάρμακα. Τα νικοτινούχα προϊόντα που περιέχουν νικοτίνη σε ποσότητα κάτω από το όριο πρέπει να φέρουν προειδοποιήσεις για την υγεία. Νέα προϊόντα καπνού Τα νέα προϊόντα καπνού (συνήθως θερμαινόμενα / μη καιόμενα προϊόντα που φέρονται ότι προκαλούν μικρότερη βλάβη) καλύπτονται από τις γενικές διατάξεις της ΟΠΚ. Οι κατασκευαστές πρέπει να υποβάλουν κοινοποίηση στα κράτη μέλη πριν από τη διάθεση νέων προϊόντων καπνού στην αγορά της ΕΕ. Η Επιτροπή θα υποβάλει έκθεση ύστερα από 5 έτη. Οι διατάξεις της ΟΠΚ εφαρμόζονται για τα νέα προϊόντα που διατίθενται στην αγορά. Φυτικά προϊόντα για κάπνισμα Τα φυτικά προϊόντα για κάπνισμα (π.χ. φυτικά τσιγάρα) δεν καλύπτονται από την ΟΠΚ και υπόκεινται σε διαφορετικές εθνικές νομοθεσίες. Τα φυτικά προϊόντα για κάπνισμα πρέπει να φέρουν προειδοποιήσεις για την υγεία.
Συσκευασία και επισήμανση	Προειδοποιήσεις και μηνύματα για την υγεία Όλα τα προϊόντα καπνού πλην των μη καπνιζόμενων προϊόντων καπνού πρέπει να φέρουν λεκτικές προειδοποιήσεις έκτασης 30-35% στη μία πλευρά και 40%-50% συν το περίγραμμα στην άλλη πλευρά. Τα κράτη μέλη μπορούν να θεσπίσουν συνδυασμένες προειδοποιήσεις (εικόνα + κείμενο) στην οπίσθια όψη της συσκευασίας2. Στις συσκευασίες αναγράφονται τα επίπεδα πίσσας, νικοτίνης και μονοξειδίου του άνθρακα. Η εμπρόσθια και η οπίσθια όψη των συσκευασιών των τσιγάρων και του καπνού για στριφτά τσιγάρα πρέπει να φέρουν υποχρεωτικές συνδυασμένες προειδοποιήσεις για την υγεία που να καλύπτουν το 75% της επιφάνειας. Τα επίπεδα πίσσας, νικοτίνης και μονοξειδίου του άνθρακα αντικαθίστανται από ενημερωτικό μήνυμα, στην πλαϊνή πλευρά της συσκευασίας, που αναφέρει ότι ο καπνός του τσιγάρου περιέχει πάνω από 70 ουσίες οι οποίες προκαλούν καρκίνο. Στη συσκευασία αναγράφονται πληροφορίες για τις υπηρεσίες που βοηθούν στην απεξάρτηση από το κάπνισμα ως μέρος της προειδοποίησης για την υγεία. Διαφημιστικά και παραπλανητικά στοιχεία Χαρακτηρισμοί που υποδηλώνουν ότι ένα προϊόν καπνού είναι λιγότερο επιβλαβές από άλλα, όπως «light» (ελαφρά) και «mild» (ελαφρά), απαγορεύονται3. Διαφημιστικά και παραπλανητικά στοιχεία [όπως «natural» (φυσικό), «organic» (βιολογικό), αναφορές σε αρώματα και παραπλανητικά χρώματα) στις συσκευασίες προϊόντων καπνού ή στο ίδιο το προϊόν απαγορεύονται. Τα λεπτά (slim) τσιγάρα (με διάμετρο < 7,5 mm) θεωρούνται παραπλανητικά. Σχήμα και μέγεθος του πακέτου Καμία απαίτηση στην ισχύουσα ΟΠΚ, αλλά 14 κράτη μέλη απαιτούν ελάχιστο μέγεθος πακέτου 20 τσιγάρων4 και 4 ελάχιστο μέγεθος πακέτου 19 τσιγάρων5 συν ειδικές διατάξεις σε κάποια άλλα κράτη μέλη6. Ορισμένα κράτη μέλη προβλέπουν επίσης απαιτήσεις για τον καπνό για στριφτά τσιγάρα7. Τα πακέτα των τσιγάρων πρέπει να έχουν σχήμα ορθογωνίου παραλληλεπιπέδου και να περιέχουν τουλάχιστον 20 τσιγάρα. Ο καπνός για στριφτά τσιγάρα δεν μπορεί να πωλείται σε σακουλάκια που να περιέχουν καπνό βάρους κάτω των 40 g. Καθιερώνεται ελάχιστο ύψος, πλάτος και βάθος για τα πακέτα των τσιγάρων, ώστε να εξασφαλίζεται η πλήρης ορατότητα των προειδοποιήσεων για την υγεία. Απλή, τυποποιημένη συσκευασία Καμία διάταξη στην ισχύουσα ΟΠΚ, αλλά συνιστάται από τις κατευθυντήριες γραμμές της σύμβασης-πλαισίου για τον έλεγχο του καπνού και είναι υπό συζήτηση σε ορισμένα κράτη μέλη8. Τα κράτη μέλη μπορούν να θεσπίσουν τυποποιημένη συσκευασία, αν αυτή είναι συμβατή με τη Συνθήκη και κοινοποιηθεί δυνάμει της οδηγίας 98/34.
Συστατικά	Υποβολή κοινοποιήσεων Η υποβολή κοινοποιήσεων είναι υποχρεωτική, αλλά δεν υπάρχει εναρμονισμένος μορφότυπος υποβολής κοινοποιήσεων στην ΕΕ. Παραμένει η υποχρέωση υποβολής κοινοποιήσεων, αλλά τώρα θα γίνεται με κοινό ηλεκτρονικό μορφότυπο, ώστε να διευκολύνεται η σύγκριση και η επιβολή της νομοθεσίας. Πρόσθετα Οι εθιστικές και τοξικές πρόσθετες ουσίες πρέπει να κοινοποιούνται. Τα κράτη μέλη απαγορεύουν και/ή επιτρέπουν τα πρόσθετα κατά τη διακριτική τους ευχέρεια (αρνητικός και θετικός κατάλογος προσθέτων)9. Τα τσιγάρα, ο καπνός για στριφτά τσιγάρα και τα μη καπνιζόμενα προϊόντα καπνού με χαρακτηριστικά αρώματα/γεύσεις απαγορεύονται. Τα πρόσθετα που δημιουργούν παραπλανητική εντύπωση (π.χ. βιταμίνες) και τα αρώματα/γεύσεις σε συστατικά προϊόντων καπνού (π.χ. φίλτρα, τσιγαρόχαρτα) απαγορεύονται. Τα προϊόντα με αυξημένη τοξικότητα ή εθιστικότητα απαγορεύονται.
Ρυθμίσεις για τις πωλήσεις	Διασυνοριακές πωλήσεις προϊόντων καπνού εξ αποστάσεως	Η ρύθμιση του θέματος επαφίεται στα κράτη μέλη, εννέα κράτη μέλη απαγορεύουν τις πωλήσεις προϊόντων καπνού μέσω του διαδικτύου10.	Οι έμποροι λιανικής που επιθυμούν να πωλήσουν προϊόντα καπνού διασυνοριακά πρέπει να υποβάλουν σχετική κοινοποίηση στις χώρες προέλευσης και προορισμού, ώστε να διευκολύνεται η επιβολή της νομοθεσίας. Πρέπει επίσης να εξασφαλίζουν την επαλήθευση της ηλικίας του αγοραστή κατά την πώληση.
Παρακολούθηση και εντοπισμός	Ιχνηλασιμότητα Το προϊόν καπνού πρέπει να επισημαίνεται για να μπορεί να προσδιοριστεί ο τόπος και ο χρόνος κατασκευής του. Πρέπει να εγκριθούν τεχνικοί κανόνες με τη διαδικασία της «επιτροπολογίας», αλλά η σχετική απόφαση δεν έχει ληφθεί ακόμη. Θεσπίζεται κοινό ενωσιακό σύστημα εντοπισμού και παρακολούθησης. Τα προϊόντα καπνού πρέπει να «σκανάρονται» και οι κινήσεις τους πρέπει να καταγράφονται κατά την μετακίνησή τους σε όλη την αλυσίδα εφοδιασμού (πλην της λιανικής πώλησης). Για τα προϊόντα καπνού πλην των τσιγάρων και του καπνού για στριφτά τσιγάρα προβλέπεται μεταβατική περίοδος πέντε ετών. Χαρακτηριστικά ασφαλείας Δεν προβλέπονται στην ισχύουσα ΟΠΚ Τοποθέτηση χαρακτηριστικών ασφαλείας στα προϊόντα (π.χ. ολογράμματα ή άλλα σήματα), ώστε οι καταναλωτές να μπορούν να ελέγχουν τη γνησιότητά τους. Για τα προϊόντα καπνού πλην των τσιγάρων και του καπνού για στριφτά τσιγάρα προβλέπεται μεταβατική περίοδος πέντε ετών.

¹ :
AT, BE, DE, DK, EE, FI, FR, HU, LU, NL, PT, RO, SE, SK.
² :
BE, DK, ES, FR, LT, MT, RO, UK· IE, HU από το 2013.
³ :
Η Γαλλία (FR) απαγορεύει τη χρήση διαφημιστικών στοιχείων στα πακέτα.
⁴ :
AT, CZ, DK, EE, EL, FI, FR, IE, LU, LT, PL, PT, RO, ES.
⁵ :
DE, HU, NL, SE.
⁶ :
Στο Ηνωμένο Βασίλειο (UK) το ελάχιστο μέγεθος πακέτου περιέχει 10 τσιγάρα, στην Ιταλία (ΙΤ) προβλέπονται πακέτα 10 ή 20 τσιγάρων, ενώ η Λετονία (LV) και η Σλοβενία (SI) απαγορεύουν την πώληση μεμονωμένων τσιγάρων.
⁷ :
FR· DE, IT.
⁸ :
BE, FI, FR, UK.
⁹ :
Π.χ. θετικοί κατάλογοι στις χώρες BE, FR, RO, UK, αρνητικός κατάλογος στη Λιθουανία (LT), συνδυασμός στις χώρες BG, CZ, DE, HU, SK· άλλες διατάξεις στις χώρες FI, FR, ES, PL, SE. Το Βέλγιο (BE) απαγορεύει τη χρήση συστατικών που μπορούν να δώσουν μπλε χρώμα στον εκλυόμενο καπνό, ενώ η Γερμανία (DE) απαγορεύει τη χρήση αρωματισμένων καψουλών.
¹⁰ :
AT, BG, ES, FR, HU, IT, LT, LV, SK.

 

Περισσότερες πληροφορίες στον σύνδεσμο: http://ec.europa.eu/health/tobacco/products/index_el.htm