ΚΑΛΆΜΠΟΚΙ:Ολα για την καλλιεργεια

Έδαφος

Το καλαμπόκι αν και είναι φυτό που προσαρμόζεται σε ποικιλία
εδαφικών συνθηκών, θα λέγαμε ότι το άριστο εδαφικό περιβάλλον είναι:

Έδαφος μέσης συστάσεως, βαθύ, καλώς αποστραγγιζόμενο, με υψηλή περιεκτικότητα σε οργανική ουσία, ΡΗ 6.8 και ηλεκτρική αγωγιμότητα 1 EC mmhos/cm.

Στον σχήμα II-1 φαίνεται η επίδραση της οξύτητας του εδάφους (ΡΗ) στην απόδοση Καλαμποκιού. Παρατηρούμε ότι, η απόδοση της καλλιέργειας μειώνεται μέχρι 34% σε έδαφος με ΡΗ 4,7 σε όξινα εδάφη, σύμφωνα με πειραματικά στοιχεία. Η βελτίωση της οξύτητας για αύξηση αποδόσεων γίνεται με την προσθήκη ασβεστίου.

Στο σχήμα II-2 φαίνεται η επίδραση της Ηλεκτρικής Αγωγιμότητας στην απόδοση Καλαμποκιού. Παρατηρούμε ότι, η απόδοση της καλλιέργειας μηδενίζεται, όταν η Ηλεκτρική Αγωγιμότητα του εδάφους είναι μεγαλύτερη τω 14 mmhos/cm. Η βελτίωση της Ηλεκτρικής Αγωγιμότητας επιτυγχάνεται με καλή αποστράγγιση των νερών άρδευσης και βροχόπτωσης.

ΣΧΗΜΑ II-1:Επίδραση οξύτητας εδάφους στην απόδοση Καλαμποκιού.

ΣΧΗΜΑ II-2: Επίδραση Ηλεκτρικής Αγωγιμότητας στην απόδοση Καλαμποκιού
 

Καλλιεργητική Τεχνική

 

Τα απλά υβρίδια καλαμποκιού απαιτούν ένα ευνοϊκό περιβάλλον ανάπτυξης για να εκδηλώσουν το υψηλό παραγωγικό δυναμικό τους το οποίο τα χαρακτηρίζει. Το ευνοϊκό αυτό περιβάλλον εξασφαλίζεται με την κατάλληλη τεχνική της καλλιέργειας προσέχοντας τις παρακάτω καλλιεργητικές φροντίδες.
α. Την κατάλληλη προετοιμασία του χωραφιού, η οποία συνήθως εξασφαλίζεται με ένα βαθύ φθινοπωρινό όργωμα για να παραχωθούν τα υπολλείμματα της προηγούμενης καλλιέργειας, να συντελέσει στην αποθήκευση των βροχών του χειμώνα ελαττώνοντας την επιφανειακή απορροή του νερού, έναν καλλιεργητή στο τέλος του χειμώνα για να καταπολεμηθούν τα ζιζάνια τα οποία πιθανόν να έχουν φυτρώσει το χειμώνα και με ένα ή δυο δισκοσβαρνίσματα πριν από τη σπορά.
β Την καταπολέμηση των εντόμων του εδάφους (καραφατμέ, σιδηροσκούληκα, κρεμμυδοφάγο), τα οποία προκαλούν σοβαρές ζημιές με την καταστροφή του σπόρου ή των νεαρών φυταρίων και τη σημαντική μείωση του πληθυσμού των φυτών με αποτέλεσμα την ελάττωση της απόδοσης. Η καταπολέμησή τους γίνεται εφαρμόζοντας στο έδαφος στη σπορά ένα από τα εντομοκτόνα εδάφους. Ειδικά για την καραφατμέ η καταπολέμηση γίνεται πιο αποτελεσματικά αν γίνει και νυκτερινός ψεκασμός της καλλιέργειας με ένα κατάλληλο εντομοκτόνο, οργα- νοφωσφορικό, πυρεθρίνη κ.ά.
γ. Την πρώιμη σπορά και εφόσον η θερμοκρασία του εδάφους σε βάθος 5 - 6 εκ. βρίσκεται πάνω από 10° C, γιατί με την πρώιμη σπορά εκμεταλευόμαστε την αποθηκευμένη στο έδαφος υγρασία του χειμώνα, τα φυτά γίνονται χαμηλότερα και με χονδρότερο στέλεχος, οπότε δεν πλαγιάζουν εύκολα, αποφεύγονται οι μεγάλες θερμοκρασίες του καλοκαιριού κατά την ανθοφορία οπότε η γονιμοποίηση γίνεται καλύτερα και συγκομίζουμε πρωιμότερα με χαμηλή υγρασία στο σπόρο.
δ. Την κατάλληλη πυκνότητα σποράς, η οποία για τα υβρίδια μεγάλου βιολογικού κύκλου πάνω από 700 FAO θα πρέπει να κυμαίνεται από 7000 - 7500 φυτά/στρ. και για τα υβρίδια κάτω από 600 FAO από 8000 - 8500 φυτά/στρ. Θα πρέπει να τονισθεί ότι μεγαλύτερες πυκνότητες από αυτές, παρά το γεγονός ότι πολλές φορές δεν μειώνουν την απόδοση, έχουν κάποιες δυσμενείς επιπτώσεις. Αυτές είναι η ευαισθησία στο πλάγιασμα, γιατί τα φυτά γίνονται ψηλότερα και λεπτοστέλεχα με τον κύριο σπάδικα σε μεγάλο ύψος, η στειρότητα πολλών φυτών, η καθυστέρηση της ανθοφορίας των θηλυκών ταξιανθιών σε σχέση με τις αρσενικές, με συνέπεια κακή γονιμοποίηση, οι αυξημένες απαιτήσεις της καλλιέργειας σε θρεπτικά στοιχεία και νερό, ενώ η απόδοση όχι μόνο δεν αυξάνει αλλά μπορεί και να ελαττωθεί και τέλος η παραγωγή σπόρου με χαμηλότερη περιεκτικότητα πρωτεΐνης που σημαίνει κακή ποιότητα σπόρου.
ε. Την Ορθολογική λίπανση, από την οποία εξαρτάται κατά μεγάλο μέρος η τελική διαμόρφωση της παραγωγής του καλαμποκιού. Μια μέση ορθολογική λίπανση για το καλαμπόκι μπορεί να θεωρηθεί η εξής:
Αζωτο
Είναι το σπουδαιότερο θρεπτικό στοιχείο για το καλαμπόκι γιατί ρυθμίζει την ανάπτυξη και απόδοση αυτού. Απορροφάται σε μεγάλες ποσότητες (18-20 κιλά 1000 κρλά σπόρου) και το μεγαλύτερο μέρος αυτού (70 - 75% της συνολικής απορροφούμενης ποσότητας) απομακρύνεται από το χωράφι με τον καρπό. Επίσης είναι στοιχείο το οποίο εκπλύνεται εύκολα προς τα βαθύτερα στρώματα του εδάφους. Για τους λόγους αυτούς χρειάζεται πάντοτε να λιπαίνουμε με το στοιχείο αυτό. Από τα πειράματα του Ινστιτούτου Σιτηρών βρέθηκε ότι το καλαμπόκι για να μας δώσει τη μέγιστη απόδοση και με την προϋπόθεση ότι ελέγχονται ικανοποιητικά τα ζιζάνια, χρειάζεται σε 20 - 30 μον. Ν/στρ. Όσον αφορά το χρόνο εφαρμογής αυτού, λαμβάνοντας υπόψη ότι η μεγαλύτερη ποσότητα Ν απορροφάται από την 50 - 85η ημέρα μετά τη σπορά θα πρέπει να χορηγείται σε δυο δόσεις: 1/3 - 1/2 της συνολικής ποσότητας στη σπορά σε αμμωνιακή μορφή και το υπόλοιπο επιφανειακά όταν τα φυτά αποκτήσουν ύψος 50 - 60 εκ. σε νιτρική μορφή.
Φωσφόρος
Είναι επίσης ένα βασικό στοιχείο για την ανάπτυξη και απόδοση του καλαμποκιού. Προσλαμβάνεται σε σχετικά μικρές ποσότητες (3-3,5 κιλά/1000 κιλά καρπού), συγκρατείται από το έδαφος και δεν εκπλύνεται καθόλου προς τα βαθύτερα στρώματα του εδάφους. Επιπλέον από την ποσότητα που χορηγείται κάθε χρόνο, μόνο το 15-20% χρησιμοποιείται τον πρώτο χρόνο από την καλλιέργεια, ενώ το υπόλοιπο παραμένει στο έδαφος και χρησιμοποιείται τα επόμενα χρόνια. Για τους λόγους αυτούς σε συνδυασμό με το γεγονός ότι οι περισσότεροι καλλιεργητές μας χρησιμοποιούν σχεδόν αποκλειστικά ως αζωτούχο λίπασμα τη φωσφορική αμμωνία (20 - 10 - 0) η οποία εκτός από το Ν περιέχει και μεγάλη ποσότητα Ρ, στα περισ-σότερα εδάφη μας έχουν αποθηκευθεί μεγάλες ποσότητες Ρ. Κατά συνέπεια στις περιπτώσεις όπου στο χωράφι μας έχουμε χορηγήσει Ρ σε μεγαλύτερες ποσότητες από τις ανάγκες των καλλιεργειών (πρέπει να διαπιστώνεται με χημική ανάλυση TOU εδάφους), τότε μπορούμε για 2 ή 3 χρόνια να μη χορηγούμε καθόλου Ρ. Όταν όμως δε συντρέχει ο παραπάνω λόγος, τότε θα πρέπει να χορηγούμε 6 μον./στρ. περίπου κάθε χρόνο στη σπορά.
Πρέπει επίσης να τονισθεί ότι η συσσώρευση υπερβολικών ποσοτήτων Ρ στο έδαφος, όχι μόνο δεν ευνοεί την ανάπτυξη και απόδοση του καλαμποκιού, αλλά μπορεί να προκαλέσει τροφοπενία Ζn.
Κάλιο
Είναι στοιχείο το οποίο ρυθμίζει ένα μεγάλο αριθμό φυσιολογικών λειτουργιών του φυτού. Προσλαμβάνεται σε μεγάλες ποσότητες από το καλαμπόκι (15 - 18 κιλά/1000 κιλά καρπού) και μάλιστα το μεγαλύτερο μέρος (75% της συνολικής προσλαμβανόμενης) απορροφάται σε μια μικρή περίοδο 30 ημερών από την-50 - 80η ημέρα μετά τη σπορά. Όμως ένα μικρό μέρος (25% περίπου) του συνολικά προσλαμβανόμενου απομακρύνεται με τον καρπό από το χωράφι, ενώ το υπόλοιπο επιστρέφει πάλι στο έδαφος με τα υπολ- λείμματα της καλλιέργειας και δεν εκπλύνεται εύκολα προς τα βαθύτερα στρώματα του εδάφους.
Από τα πειράματα του Ινστιτούτου Σιτηρών βρέθηκε ότι η καλιούχος λίπανση δεν αύξησε την απόδοση του καλαμποκιού. Αυτό σημαίνει ότι σε πολλά ελληνικά εδάφη υπάρχουν επαρκή αποθέματα Κ τα οποία καλύπτουν τις ανάγκες του καλαμποκιού και κατά συνέπεια δε χρειάζεται η χορήγηση καλιούχου λίπανσης. Όμως το συμπέρασμα αυτό δεν πρέπει σε καμιά περίπτωση να γενικευθεί, γιατί σε οργανικά ή πτωχά σε Κ εδάφη που δεν είναι σπάνια στη χώρα μας, θα πρέπει να χορηγούμε 20 - 25 μον. Κ/στρ. στη σπορά.
στ) Το σωστό πότισμα, το οποίο πρέπει να εξασφαλίζει επάρκεια εδαφικής υγρασίας για την άριστη ανάπτυξη των φυτών. Η ποσότητα και η συχνότητα φυσικά των ποτισμάτων εξαρτάται από την μηχανική σύσταση του εδάφους. Γενικά όμως πρέπει να γνωρίζουμε ότι τα ελαφρά εδάφη θα πρέπει να ποτίζονται συχνότερα με μικρό-τερες ποσότητες νερού κατά πότισμα, τα δε βαρειά λιγότερο συχνά με μεγαλύτερες ποσότητες νερού. Ιδιαίτερη μέριμνα θα πρέπει να λαμβάνεται στην κριτική περίοδο του καλαμποκιού, δηλ. στην περίοδο από την 50η - 90η περίπου ημέρα μετά τη σπορά, κατά την οποία το καλαμπόκι δεν πρέπει να διψάσει καθόλου, γιατί η δυσμενής επίδραση της έλλειψης υγρασίας στην περίοδο αυτή είναι πολύ μεγάλη.
Πρέπει να σημειωθεί ότι πότισμα στην ανθοφορία δεν επηρεάζει την γονιμοποίηση του καλαμποκιού, το δε πότισμα πρέπει να σταματά 15-20 ημέρες πριν τη φυσιολογική ωρίμανση δηλ. 40 - 45 μέρες μετά την ανθοφορία.
ζ) Την αποτελεσματική καταπολέμηση των ζιζανίων με τη χρήση προσπαρτικών ζιζανιοκτόνων  ή των προφυτρωτικών  τα οποία ελέγχουν αποτελεσματικά τα ετήσια πλατύφυλλα και αγρωστώδη ζιζάνια και σε μικρό βαθμό τα πολυετή  αν η εφαρμογή τους γίνει με τις εξής προϋποθέσεις:
1. Τα προσπαρτικά απαιτούν ενσωμάτωση μέσα στα 20 πρώτα λεπτά σε βάθος 8-10 εκ., εφαρμογή σε ξερή και ψιλοχωματισμένη επιφάνεια του χωραφιού και προκειμένου για πολυετή ζιζάνια καλό φρεζάρισμα για τεμαχισμό των ριζωμάτων.
2. Τα προφυτρωτικά, ομοιόμορφη κατανομή του ζιζανιοκτόνου, φυσική ή τεχνητή βροχή τουλάχιστον 5 χιλ. για να κατανεμηθεί το ζιζανιοκτόνο μέχρι βάθος 10 εκ.
Επίσης είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθούν μεταφυτρωτικά τα ζιζανιοκτόνα, όταν τα ζιζάνια είναι στο στάδιο των 3-4 φύλλων. Όμως θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι τα μεταφυτρωτικά είναι λιγότερο αποτελεσματικά των προσπαρτικών και προφυτρωτικών, γι' αυτό και συνιστώνται περισσότερο ως επικουρικά αυτών, στις περιπτώσεις όπου για ένα οποιονδήποτε λόγο έχει μειωθεί η αποτελεσματική τους δράση.
 

Λίπανση & Θρέψη

 

Το Καλαμπόκι λόγω της μεγάλης ποσότητας βιομάζας που παράγει, απορροφά μεγάλες ποσότητες θρεπτικών στοιχείων. Τουλάχιστον 12 θρεπτικά στοιχεία χρειάζεται να είναι διαθέσιμα στο έδαφος σε επαρκείς ποσότητες στα διάφορα στάδια ανάπτυξης του φυτού, για να μπορέσει να τα απορροφήσει, να αναπτυχθεί φυσιολογικά και να αποδώσει το μέγιστο παραγωγικό δυναμικό του υβριδίου. Βασικά στοιχεία θρέψης Καλαμποκιού βέβαια είναι το Αζωτο (Ν), ο Φώσφορος (Ρ), το Κάλιο (Κ) και δευτερευόντως Ca, Mg, Mn, Zn, Fe, B και Cu. Ελλειμματική παρουσία αυτών στο έδαφος σε αφομοιώσιμη μορφή δημιουργεί τροφοπενίες, με συνέπεια την μείωση των αποδόσεων. Η ευχέρεια απορρόφησης αυτών των θρεπτικών στοιχείων εξαρτάται από την χημική, μηχανική σύσταση του εδάφους και την αλληλεπίδραση μεταξύ των.

Πίνακας III-1:Ποσότητες σε κιλά διαφόρων θρεπτικών στοιχείων που απορροφά η καλλιέργεια για παραγωγή 1000 κιλών καρπού/στρέμμα και κατανομή στα διάφορα φυτικά μέρη Καλαμποκιού.

Πειράματα του Ινστιτούτου Σιτηρών Θεσσαλονίκης που έγιναν σε διάφορες τοποθεσίες, αντιπροσωπευτικές των κυριοτέρων περιοχών όπου καλλιεργείται το καλαμπόκι (ΣΓΕ Ξάνθης, ΣΓΕ Σερρών, ΣΓΕ Βαρδατών Λαμίας και Ινστιτούτο Σιτηρών στο κεντρικό αγρόκτημα και το αγρόκτημα Νέας Ζωής), έδωσαν αποτελέσματα τα οποία θεωρήθηκαν αντιπροσωπευτικά για τη χώρα μας (Κατσαντώνης κ.α 1988α, Κατσαντώνης κ.α 1988β, Κατσαντώνης κ.α 1988γ, Σφακιανάκης κ.α 1989). Επίσης κατά τα έτη 1989 και 1990, εγκαταστάθηκαν πειραματικοί σε πλούσιο και καλά λιπασμένο με όλα τα μικρό- και μακρό-στοιχεία έδαφος, με σκοπό τη μελέτη της πρόσληψης κυρίως των μικροστοιχείων από το φυτό (Κατσαντώνης και Ευγενίδης 1995, Κατσαντώνης κ.α 1997α, Κατσαντώνης κ.α.1997β). Από όλα τα παραπάνω πειράματα προέκυψε ότι για την παραγωγή 1000 κιλών ανά στρέμμα καρπού, απαιτούνται /στρέμμα: 19,4 κιλά Αζώτου, 2,7 κιλά Φωσφόρου, 13,8 κιλά Καλίου, 1,4 κιλά Μαγνησίου, 2,7 κιλά Ασβεστίου και μικροποσότητες ιχνοστοιχείων, που φαίνονται στον Πίνακα III-1. Από πειραματικά προέκυψε επίσης ότι, η μετακίνηση των θρεπτικών στοιχείων στον καρπό κατά την ωρίμανση ήταν, για το Άζωτο 75%, τον Φώσφορο 84%, το Κάλιο 28% και για τα λοιπά στοιχεία, όπως φαίνεται στον Πίνακα III-1. Από τα στοιχεία αυτά φαίνεται ότι με τον καρπό απομακρύνεται το μεγαλύτερο μέρος του Ν και Ρ, ενώ το Κ μένει στο έδαφος με τα στελέχη και τα φύλλα. Σε περίπτωση που το Καλαμπόκι συγκομίζεται ολόκληρο το φυτό, απομακρύνεται το μεγαλύτερο ποσοστό όλων των θρεπτικών στοιχείων. Οι απαιτήσεις μεταβάλλονται επίσης ανάλογα με την αναμενόμενη απόδοση: υβρίδια διαφορετικού βιολογικού κύκλου έχουν διαφορετικές απαιτήσεις όπως φαίνεται και στον Πίνακα ΙΙΙ-2. Ο ρυθμός πρόσληψής των από το φυτό διαφέρει ανάλογα με το θρεπτικό στοιχείο και ανάλογα με το υβρίδιο. Γενικά, είναι βραδύς στα πρώτα βλαστικά στάδια ανάπτυξης, επιταχυνόμενος κατά μέσο όρο μετά την 50η μέρα από τη σπορά μέχρι το αναπαραγωγικό στάδιο. Κατά το γέμισμα του σπόρου ο ρυθμός απορρόφησης μειώνεται βαθμιαία (εικόνες ΙΙΙ-1, ΙΙΙ-2, ΙΙΙ-3).

ΕΙΚΟΝΑ III-1:Συσσώρευση Αζώτου και ημερήσιες απαιτήσεις των φυτών σε Άζωτο κατά την διάρκεια ανάπτυξης τριών υβριδίων διαφορετικού βιολογικού κύκλου.

ΕΙΚΟΝΑ III-2:Συσσώρευση Φωσφόρου και ημερήσιες απαιτήσεις των φυτών σε Φώσφορο κατά την διάρκεια ανάπτυξης τριών υβριδίων διαφορετικού βιολογικού κύκλου.

ΕΙΚΟΝΑ III-3:Συσσώρευση Καλίου και ημερήσιες απαιτήσεις των φυτών σε Κάλιο κατά την διάρκεια ανάπτυξης τριών υβριδίων διαφορετικού βιολογικού κύκλου.

Εκτός από τις απαιτήσεις του φυτού και η περιεκτικότητα του εδάφους σε θρεπτικά στοιχεία θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι αναλύσεις του εδάφους. και η ανάγκη διατήρησης της γονιμότητας τους.

Γενικά προτείνονται τα παρακάτω για κάθε θρεπτικό στοιχείο και για 1000 κιλά καρπού /στρέμμα:

Άζωτο:20-25 μονάδες /στρ. Καλό είναι το μισό της ποσότητας αυτής να χορηγείται σε αμμωνιακή μορφή κατά τη σπορά και το υπόλοιπο σε νιτρική μορφή όταν τα φυτά έχουν ύψος 50-60 εκ. Οι ανάγκες παρουσιάζονται νωρίς και το φυτό πρέπει να έχει διαθέσιμο το άζωτο από το φύτρωμα μέχρι την φυσιολογική ωρίμανση. Τα περισσότερα Ελληνικά εδάφη είναι φτωχά σε άζωτο (λόγω μικρής περιεκτικότητας σε οργανική ουσία) και η καλλιέργεια το καταναλώνει γρήγορα. Ο μόνος τρόπος αναπλήρωσης είναι η λίπανση. Οι συνηθισμένες μορφές λιπασμάτων που χρησιμοποιούνται είναι η φωσφορική αμμωνία (20-10-0), η νιτρική αμμωνία (33,5-0-0), η άνυδρος αμμωνία, η ουρία κλπ. Μια σωστή λίπανση με Ν θα πρέπει να συνοδεύεται από αναλύσεις νιτρικών πριν και κατά τη διάρκεια της καλλιεργητικής περιόδου, μέχρι ο παραγωγός να καταφέρει να πετύχει την κατάλληλη δοσολογία για το χωράφι του. Οι παραγωγοί μας κατηγορούνται ότι με τις υπερλιπάνσεις είναι υπεύθυνοι για τις μολύνσεις των υπογείων υδάτων σε πολλές περιοχές. Χρειάζετε συνεπώς προσοχή και για έναν επιπλέον λόγω εκτός του μεγαλύτερου κόστουες που συνεπάγεται η υπερλίπανση. Στην μείωση της αζωτούχου λίπανσης είναι δυνατόν να βοηθήσει και η αμειψισπορά με λιγότερο απαιτητικές σε άζωτο καλλιέργειες.

Φωσφόρος:Ανάλογα με το καλλιεργητικό ιστορικό και τη λίπανση που έγινε τα προηγούμενα χρόνια, 0-6 μονάδες /στρ. Χορηγείται κατά τη σπορά. Στην περίπτωση που χρησιμοποιήσαμε φωσφορική αμμωνία, με το Αζωτο υπερκαλύπτουμε και τις ανάγκες σε Φώσφορο. Ο φωσφόρος δεν μετακινείται στα κατώτερα στρώματα του εδάφους, ούτε και ξεπλένεται εύκολα.

Κάλιο:Τα πειράματα του Ινστιτούτου Σιτηρών δεν έδειξαν αντίδραση της καλλιέργειας του καλαμποκιού στην καλιούχο λίπανση, παρά τις μεγάλες απαιτήσεις του φυτού σε κάλιο. Όταν αποδειχθεί έλλειψή του μετά από εδαφοανάλυση, χορηγείται σε ποσότητα 25 μονάδες /στρ. κατά τη σπορά. Συνήθως τα εδάφη στη χώρα μας έχουν επαρκή ποσότητα Καλίου, εκτός των οργανικών, όπως στα Τενάγη Φιλίππων, όπου είναι απαραίτητη η προσθήκη Καλίου.

Ιχνοστοιχεία:Όσον αφορά τα ιχνοστοιχεία, οι ποσότητες που χρειάζεται το φυτό είναι πολύ μικρές και φαίνεται ότι είναι διαθέσιμες σχεδόν σε όλα τα κανονικά εδάφη της χώρας μας. Πράγματι σε λίγες περιπτώσεις (οργανικά εδάφη ή εδάφη με μεγάλες συγκεντρώσεις Ρ) παρατηρήθηκε τροφοπενία ιχνοστοιχείων, με πιο συνηθισμένη την τροφοπενία Zn, η οποία παρουσιάζεται περισσότερο στο πρώτο βλαστικό στάδιο ανάπτυξης του φυτού, προκαλώντας χλώρωση των μεσαίων φύλλων και επιβράδυνση της ανάπτυξης. Περιπτώσεις ελλείψεως ιχνοστοιχείων αντιμετωπίζονται με τη χορήγηση αυτών είτε από το έδαφος σε ανόργανη μορφή κατά την σπορά, είτε διαφυλλικά σε οργανική μορφή, σε ποσότητες που καθορίζονται μετά από ανάλυση του εδάφους ή από τις εκτιμήσεις των τοπικών Γεωπόνων.

Η λίπανση Καλαμποκιού θα είναι επιτυχής, εφόσον λαμβάνει υπόψη τους παρακάτω παράγοντες:
1. Το έδαφος με τη χημική και μηχανική του σύσταση.
2. Την προηγούμενη καλλιέργεια και λίπανση.
3. Την πρωιμότητα του υβριδίου και την αναμενόμενη απόδοση.
4. Την καλλιέργεια για καρπό ή ενσίρωση.

Πίνακας I: Μέσοι όροι απόδοσης καρπού και συνολικής πρόσληψης Ν, Ρ, Κ από τρία υβρίδια διαφορετικού βιολογικού κύκλου (μέσοι όροι δύο ετών).

 

Εχθροί και Ασθένειες

 

Το καλαμπόκι έχει πολλούς εχθρού και ασθένειες που είναι δυνατόν να μειώσουν αισθητά την παραγωγή. Παρόλα αυτά μέχρι πριν λίγα χρόνια η καλλιέργεια δεν αντιμετώπιζε σοβαρά προβλήματα, λόγω του ότι επεκτείνονταν σε παρθένες περιοχές και εδάφη της χώρας μας. Όσο όμως θα συνεχίζει να επεκτείνεται και να καλλιεργείται στις ίδιες περιοχές, όλα και περισσότερα είδη εντόμων και ασθενειών θα προκαλούν ζημιές στο καλαμπόκι με αποτέλεσμα να αυξάνουν το κόστος της καλλιέργειας. Ανάλογα με το στάδιο που εμφανίζονται, παρακάτω αναφέρονται πολύ περιληπτικά μόνο τα κυριότερα έντομα και ασθένειες που προκαλούν προβλήματα στην χώρα μας:

Έντομα και εχθροί που προκαλούν ζημιές στο σπόρο και στα μικρά φυτά:

Τέτοια έντομα είναι μερικά είδη κολεοπτέρων κυρίως της οικογενείας Elateridae, γνωστά στις περισσότερες περιοχές σαν σιδηροσκούληκα που αρχικά τρέφονται από το σπόρο και αργότερα επιτίθενται στο υπόγειο τμήμα του βλαστού. Πιο θεαματικές όμως ζημιές προκαλεί ένα λεπιδόπτερο του γένους Agrotis του οποίου η προνύμφη είναι γνωστή σαν μαύρο σκουλήκι ή καρα-φατμέ (Εικόνα VΙ-1) και τρέφετε από το υπόγειο τμήμα των νεαρών φυτών τα οποία αποξηραίνει διαδοχικά.

Εικόνα VΙ-1:Μαύρο σκουλήκι (καρά φατμέ) στη βάση νεαρού φυτού.

Παρόμοιες ζημιές, δηλαδή απώλειες σπόρων και νεαρών φυτών, και μάλιστα διαδοχικά στην ίδια σειρά, μπορεί να οφείλονται και σε τρωκτικά ή ακόμη και σε πτηνά. Οι ζημιές μπορεί να είναι σημαντικές και να οδηγήσουν σε αποτυχία της καλλιέργειας από την αρχή. Οι καταπολέμηση των εντόμων εδάφους γίνεται με εφαρμογή εντομοκτόνου σε κοκκώδη μορφή ή με νυκτερινούς ψεκασμούς ή δολώματα. Τα τρωκτικά καταπολεμούνται επίσης με δολώματα.

Έντομα που τρέφονται από το υπέργειο τμήμα του στελέχους και τα φύλλα:

Οι αφίδες ή μελίγκρες κλπ., (Rhopalosiphum maidis) κίτρινο-πράσινες που αργότερα γίνονται ερυθρωπές σκούρες. Σε ορισμένες περιπτώσεις, όταν ευνοηθούν από τις συνθήκες, είναι δυνατόν να προκαλέσουν μεγάλη μείωση της απόδοσης. Οι πρώτες αποικίες του εντόμου εμφανίζονται τον Ιούνιο πριν την άνθηση στα κορυφαία φύλλα. Κατά την άνθηση προκαλούν ζημιές στις φούντες, με αποτέλεσμα την πιθανή αποτυχία της γονιμοποιήσεως. Οι μεγαλύτερες ζημιές όμως οφείλονται στην ανάπτυξη της κάπνας πάνω στο μελίτωμα που αφήνουν στα φύλλα των προσβεβλημένων φυτών, η οποία κάπνα εμποδίζει την φωτοσύνθεση και την κανονική ανάπτυξη του σπάδικα. Επίσης είναι φορείς ιώσεων. Ένας ψεκασμός με αφιδοκτόνο προληπτικά πριν την ανθοφορία, όταν η άνοιξη είναι ευνοϊκή για το έντομο, μπορεί να αποδειχθεί σωτήριος. Οι τετράνυχοι (Tetranychus spp., Paratetranychusspp.) μπορεί επίσης να προκαλέσουν αδυνάτισμα των φυτών και το σχηματισμό μικρών σπαδίκων. Είναι αραχνίδια που εμφανίζονται Ιούλιο-Αύγουστο στην κάτω επιφάνεια των φύλλων και δεν φαίνονται με γυμνό μάτι. Πολλαπλασιάζονται πολύ γρήγορα. Όταν εμφανισθούν τα συμπτώματα (δηλαδή μια αρχική φωτεινότητα του φυλλώματος, που γρήγορα μετατρέπεται σε γκρίζο (εικόνα VI-2), αφυδατωμένο και τελικά καφετί) η ζημιά είναι μη αναστρέψιμη. Η καταπολέμηση είναι δύσκολη, αλλά και η σοβαρή προσβολή είναι σπάνια (ευνοούνται από ζεστό και ξηρό καιρό)..

Εικόνα VI-2:Φύλλο με συμπτώματα προσβολής από τετράνυχο.

Έντομα που τρέφονται από το στέλεχος, τα φύλλα και το σπάδικα: Το ρόδινο σκουλήκι του καλαμποκιού (Ostrinia nubilalis), έχει συνήθως τρεις γενεές που επιτίθενται σε όλα τα υπέργεια τμήματα του φυτού κάνοντας έναρξη από το στάδιο που το φυτό έχει ύψος 40-45 cm όπου το συναντάμε να τρέφετε από τα νέα φύλλα που εκπτύσσονται από τη στεφάνη (εικόνα VI-3). Αργότερα οι μεγαλύτερες προνύμφες εισχωρούν στο στέλεχος και τρέφονται από την εντεριώνη, προκαλώντας έτσι το αδυνάτισμα του στελέχους και το πλάγιασμα μετά από έντονο άνεμο. Στο στάδιο αυτό μπορούμε εύκολα να διαπιστώσουμε το μέγεθος της ζημιάς από τα απορρίμματα του εντόμου που βρίσκονται πάνω στα φύλλα και εξέρχονται από την οπή εισόδου του εντόμου στο στέλεχος.

Εικόνα VI-3: Σκουλήκι του καλαμποκιού (Ostrinia nubilalis). Προσβολές από νεαρές προνύμφες στα φύλλα. Δεξιά προνύμφη σε μεταγενέστερο στάδιο.

Ακόμη το έντομο προκαλεί ζημιές στις αρσενικές ταξιανθίες και στους σπάδικες. Μεγάλες είναι η ζημιές στις επίσπορες καλλιέργειες και κυρίως όταν οι συνθήκες ευνοήσουν την εμφάνιση και τέταρτης γενεάς. Η καταπολέμηση θα πρέπει να γίνετε προληπτικά κατά την εμφάνιση της πρώτης γενεάς γιατί τότε είναι ευκολότερη και η είσοδος των μηχανημάτων στον αγρό.

Το Πράσινο σκουλήκι (Heliothis armigera), αν και δεν αποκλείεται να βρίσκετε και σε άλλα μέρη του καλαμποκιού, συνήθως ξεκινάει να τρέφετε από τα στίγματα του νεαρού σπάδικα και παράλληλα με την άμεση ζημιά που προκαλεί σ' αυτόν, ανοίγει και δρόμο για δευτερεύουσες προσβολές του σπάδικα από διάφορα παθογόνα που προκαλούν σήψεις.

Κυριότερες ασθένειες του καλαμποκιού: Διάφορα παθογόνα εδάφους προκαλούν ζημιές στις ρίζες και τα στελέχη των νεαρών φυτών. Τα παθογόνα αυτά ανήκουν στα γένη Rhizoctonia, Pythium, Penicillium και Fuzarium. Ειδικότερα το είδος Fuzarium maydis και η αγενής μορφή του Gibberella zea, είναι δυνατόν να προκαλέσουν μεγάλες ζημιές στη χώρα μας κάθε έτος. Η αρχική προσβολή γίνετε τόσο από τα υπολείμματα της προηγούμενης καλλιέργειας, όσο και από προσβεβλημένους σπόρους. Ανάλογα με τις συνθήκες τις χρονιάς, η προσβολή προχωρεί στο στέλεχος είτε διεισδύοντας άμεσα από την βάση του κολεού των φύλλων είτε προσβάλλοντας το φυτό από τραύμα που προήλθε από χαλάζι ή έντομο. Αρχικά εγκαθίσταται στα κάτω μεσογονάτια, όπου η εντεριώνη παίρνει ένα πολύ ανοικτό ροζ μεταχρωματισμό. Αργότερα το φυτό φαίνετε να ωριμάζει πριν την ώρα του οπότε τα φύλλα ξαφνικά αλλάζουν όψη γίνονται γκριζοπράσινα και νεκρώνονται. Το αποτέλεσμα είναι ο σχηματισμός μικρού σπάδικα και μεγάλες απώλειες στην απόδοση. Αλλά και στην περίπτωση που προλάβει το φυτό να σχηματίσει ικανοποιητικό σπάδικα, τα στελέχη γίνονται εύθραυστα και το φυτό πλαγιάζει με τον αέρα και τη βροχή.

Εικόνα VI-4:Ζημιές του καλαμποκιού από Φουζάριο στα στελέχη (δεξιά) και στο σπάδικα (αριστερά).

Χαρακτηριστικό της προσβολής του σπάδικα είναι ο ρόδινος μέχρι ερυθρός μεταχρωματισμός των σπόρων της κορυφής. Αργότερα εμφανίζετε μια ροζ μούχλα πάνω στο σπάδικα που έχει κονιώδη ή βαμβακώδη όψη. Η προσβολή αρχίζει συνήθως από εισόδους που άνοιξαν έντομα στην κορυφή του σπάδικα. Τελικά κατά την ωρίμανση το προσβεβλημένο φυτό είναι καχεκτικό, με μικρό ή καθόλου σπάδικα, ξεριζώνετε πολύ εύκολα και εμφανίζει παντού την χαρακτηριστική ροζ μούχλα. Η επιλογή ανθεκτικών ποικιλιών, η παρακολούθηση της γονιμότητας του εδάφους και ειδικά της αναλογίας Ν προς Κ (υψηλή αναλογία ευνοεί την ασθένεια), η προσοχή στην πυκνότητα σποράς να μην υπερβαίνει την συνιστούμενη, η εναλλαγή καλλιεργειών και το βαθύ παράχωμα ή απομάκρυνση των υπολειμμάτων της προηγούμενης καλλιέργειας, ο έλεγχος των προσβολών από έντομα, η έγκαιρη συγκομιδή ώστε να αποφευχθούν απώλειες πλαγιάσματος και συνέχιση των αρδεύσεων μέχρι 50-55 μέρες μετά την άνθηση εφ όσον απαιτείτε είναι μερικά από τα μέτρα που πρέπει να λάβουμε για την πρόληψη των ζημιών από τις ασθένειες που προσβάλουν τα στελέχη.

Το καλαμπόκι είναι μεν φυτό ταχείας ανάπτυξης, χρειάζεται όμως υψηλές θερμοκρασίες για να αναπτυχθεί. Έτσι κατά τα πρώτα στάδια της καλλιέργειας τα ζιζάνια ανταγωνίζονται το καλαμπόκι και μάλιστα είναι σε θέση να οδηγήσουν σε αποτυχία της καλλιέργειας αν δεν καταπολεμηθούν έγκαιρα. Η συνήθης πρακτική που εφαρμόζεται σήμερα από τους καλλιεργητές καλαμποκιού είναι μία επέμβαση με ζιζανιοκτόνο στην αρχή της καλλιέργειας και ένα φρεζοσκάλισμα το οποίο συνδυάζεται με την επιφανειακή λίπανση όταν το καλαμπόκι έχει ύψος 40-50 cm.

Τα ζιζάνια διακρίνονται σε ετήσια και πολυετή. Ο πολλαπλασιασμός των πολυετών, που είναι και τα πιο δυσεξόντωτα γίνεται με σπόρους, ριζώματα, στόλωνες, κονδύλους και βολβούς, όπως φαίνεται στις παρακάτω εικόνες.

Ανάλογα με το είδος των ζιζανίων που επικρατούν στο χωράφι είναι και το είδος του ζιζανιοκτόνου που θα χρησιμοποιήσουμε. Ακόμη θα πρέπει να προσέξουμε τον τρόπο εφαρμογής του ζιζανιοκτόνου που επιλέγουμε. Τα προφυτρωτικά ζιζανιοκτόνα, εφόσον πετύχουν δεν επιτρέπουν καμία ανάπτυξη ζιζανίου. Στα μεταφυτρωτικά θα πρέπει να μην καθυστερήσει η επέμβαση, γιατί θα έχει γίνει ήδη η ζημία.

Η αντιμετώπιση των ζιζανίων είναι επιτυχής, εφόσον τηρούνται οι παρακάτω οδηγίες:

• Αναγνωρίζουμε τα ζιζάνια και τον πολλαπλασιασμό τους.
• Επιλέγουμε το κατάλληλο ζιζανιοκτόνο και τον χρόνο εφαρμογής του.
• Λαμβάνουμε υπόψη την υπολλειματικότητά του και την επόμενη καλλιέργεια.
• Χρησιμοποιούμε μπεκ τύπου σκούπας, τα οποία προηγουμένως τα έχουμε ελέγξει και ρυθμίσει, ώστε να διασκορπίζουν ομοιόμορφα και με την σωστή δόση το ψεκαστικό υγρό.
• Εφαρμόζουμε γενικά τις οδηγίες των παρασκευαστών.

Τα ζιζανιοκτόνα εφαρμόζονται:

• Προσπαρτικά με ενσωμάτωση
• Μετασπαρτικά - Προφυτρωτικά. Απαιτείται ελαφρό πότισμα αν δεν βρέξει.
• Μεταφυτρωτικά
•  http://www.cerealinstitute.gr