11.02.2013
Ένα μνημειακό έργο ζωγραφικής- αλλά κυρίως ιστορικής αξίας- "Η καλλιέργεια του καπνού" τού γνωστότερου ίσως στον ελληνικό χώρο χαράκτη, του Τάσσου (Αλεβίζου) και της συντρόφου του, ζωγράφου και χαράκτριας Λουκίας Μαγγιώρου, επαναπατρίζεται. Επιστρέφει στην πόλη όπου- και για την οποία- "γεννήθηκε". Στη Θεσσαλονίκη.
Πρόκειται για ένα μνημειακό εικαστικό έργο διαστάσεων (2x 12,4 μέτρων)
φιλοτεχνημένο με μικτή τεχνική, σε ύφασμα επικολλημένο σε ξύλο. Το έργο
απεικονίζει άνδρες και γυναίκες που ασχολούνται με την καλλιέργεια και
επεξεργασία του καπνού σε όλα του τα στάδια. Ίδιους με τους εκατοντάδες
χιλιάδες κατοίκους της Μακεδονίας, που καλλιέργησαν πρώτοι στην Ελλάδα
τον καπνό από τα μέσα του 18ου ως και τα μέσα του 20ού αιώνα. Τους
καπνεργάτες της Μακεδονίας, τα μέλη του σωματείου καπνεργατών, τους
συνδικαλιστές- πρωτεργάτες των μεγάλων απεργιών που κορυφώθηκαν τον Μάη
του '36, ταυτισμένων σχεδόν με την περιοχή και την κοινωνικοπολιτική
ιστορία της.
Το έργο αποτελείται από πέντε επιμέρους συνθέσεις και φιλοτεχνούταν επί πέντε συνεχή χρόνια (από το 1955 έως το 1960) ειδικά για τις εγκαταστάσεις του εργοστασίου Εθνικού Οργανισμού Καπνού Δυτικής Θεσσαλονίκης, κατόπιν παραγγελίας της εταιρείας “Παπαστράτου”.
Τα καπνομάγαζα της Σταυρούπολης- εκεί όπου βρισκόταν το μνημειακό έργο- δίπλα και εντός του χώρου όπου κινούνταν τα πραγματικά "φυσικά" του μοντέλα (οι καπνεργάτες), έκλεισαν, ρήμαξαν τις τελευταίες δεκαετίες του περασμένου αιώνα.
Το έργο παρέμενε εκεί, στους τοίχους των αποθηκών εμποτισμένο με μυρωδιά καπνού, μέχρι πριν από περίπου έναν χρόνο, όταν ο τότε υφυπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Γιάννης Δριβελέγκας και ο Γενικός Γραμματέας Γιώργος Κανελλόπουλος, σε μία επίσκεψή τους στο εγκαταλελειμμένο εργοστάσιο Παπαστράτου, στη Σταυρούπολη, ανακάλυψαν τον θησαυρό και κίνησαν τις διαδικασίες για να τον μεταφέρουν στην Εθνική Πινακοθήκη της Αθήνας.
“Το μνημειακό αυτό έργο (στο οποίο είχε συμβάλει και η σύντροφος του καλλιτέχνη Λουκία Μαγγιώρου) την Πέμπτη 7 Φεβρουαρίου άλλαξε χέρια και από το εγκαταλελειμμένο σήμερα Κρατικό Εργοστάσιο Θεσσαλονίκης πέρασε στα χέρια της Εθνικής Πινακοθήκης, ύστερα από πρωτοβουλία του υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης Κώστα Σκανδαλίδη. Η σύνθεση, που αποτελείται από πέντε μέρη και έχει ύψος 2 μ., θεωρείται πως γλίτωσε από θαύμα τον βανδαλισμό ή την κλοπή. Διατηρείται, ωστόσο, σε καλή κατάσταση- καλύτερη από εκείνη της μακέτας του έργου που βρισκόταν στα γραφεία του υπουργείου στην Αθήνα και η οποία μακέτα επίσης παραδόθηκε στη διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης Μαρίνα Λαμπράκη – Πλάκα” έγραφαν οι εφημερίδες μόλις τον περασμένο Απρίλιο.
“Σήμερα είναι για μας μια ξεχωριστή ημέρα. Έχουμε μπροστά μας ένα εκπληκτικό έργο, αξιοσημείωτου μεγέθους, που απεικονίζει την καλλιέργεια της θρακιώτικης ποικιλίας «Μπασμάς» και το ανακάλυψαν στο κτίριο του παλαιού Καπνεργοστασίου, σε μία επίσκεψή τους, ο υφυπουργός Γιάννης Δριβελέγκας και ο γενικός γραμματέας, Γιώργος Κανελλόπουλος” είχε πει- μεταξύ άλλων- ο κ. Σκανδαλίδης, και η κ. Λαμπράκη- Πλάκα τον ευχαρίστησε για την ευαισθησία και την προσφορά του.
Σχεδόν έναν χρόνο μετά- κι ύστερα από πιέσεις τοπικών παραγόντων (Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης τέχνης, Δήμος Παύλου Μελά, Περιφέρεια κ.ά.) - το 63χρονης ιστορίας έργο επιστρέφει στον φυσικό του χώρο. Σε απόσταση μόλις λίγων μέτρων από τις αποθήκες καπνού όπου είχε τοποθετηθεί 63 χρόνια πριν, βρίσκεται σήμερα η Μονή Λαζαριστών (επίσης καπναποθήκη αρκετά χρόνια νωρίτερα) και το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Θεσσαλονίκης, όπου και θα παρουσιάζεται από αύριο (Σάββατο 9 Φεβρουαρίου).
Η διευθύντρια του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης Μαρία Τσαντσάνογλου αναφέρει: “Το πολύπτυχο έργο 'Η καλλιέργεια του καπνού' βρισκόταν για πολλά χρόνια τοποθετημένο στο εργοστάσιο καπνού στη Δυτική Θεσσαλονίκη, με θεατές τους ίδιους τους καπνεργάτες. Εξάλλου, φιλοτεχνήθηκε για να αντικατοπτρίζει τα πορτρέτα των καπνεργατών του εργοστασίου, να αναδεικνύει τον ηρωισμό του μόχθου τους. Σήμερα, θεατές του έργου είμαστε όλοι εμείς που θυμόμαστε την ιστορία και θαυμάζουμε την αισθητική του. Για την παρουσίαση αυτή, το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης συνεργάστηκε στενά με την Εθνική Πινακοθήκη και το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, γιατί από την πρώτη στιγμή κρίθηκε αναγκαίο από όλους το σπουδαίο αυτό έργο να παρουσιάζεται κοντά στην αρχική του θέση, στην περιοχή της Σταυρούπολης στη Δυτική Θεσσαλονίκη”.
Η παρουσίαση στην αυριανή (9/2) εκδήλωση - ημερίδα θα εγκαινιαστεί από τον υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, καθηγητή Αθανάσιο Τσαυτάρη, ενώ την εκδήλωση θα χαιρετίσουν επίσης η Γενική Γραμματέας Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη και ο Δήμαρχος Παύλου Μελά Διαμαντής Παπαδόπουλος.
“Οι συγκεκριμένες εικόνες χαρακτηρίζονται από μία συμβολική διάσταση, αποκτούν ένα έντονα 'ηρωικό' περιεχόμενο –οι σκληρά εργαζόμενοι χειρώνακτες δένονται με τη γη, γίνονται ένα μ’ αυτήν. Στην 'Καλλιέργεια του καπνού', ο Α. Τάσσος και η Λουκία Μαγγιώρου επιλέγουν το στέρεο και ισορροπημένο χτίσιμο της σύνθεσης, την επίπεδη δομή, το μεγάλο μέγεθος, τις γεμάτες ενέργεια καμπύλες, τα έντονα μαύρα περιγράμματα, την αρχιτεκτονική διάρθρωση και την απλοποίηση των σχημάτων για να αφηγηθούν όλα τα στάδια της καλλιέργειας και της επεξεργασίας του καπνού. Με αναφορές και επιρροές από τη βυζαντινή τέχνη, την αγγειογραφία και την πλαστική της αρχαιότητας, η σύνθεση αποτελείται από πέντε τμήματα που αναπτύσσονται ρυθμικά εν είδει ζωφόρου. Με σαφή πολιτικό προσανατολισμένο και ευαίσθητη κοινωνική ματιά, χωρίς ωστόσο εξιδανικεύσεις, εξωραϊσμούς και ρητορείες, οι δύο δημιουργοί φιλοτεχνούν ένα έργο πνοής και δύναμης, αμεσότητας και αλήθειας που υμνεί τον ανθρώπινο μόχθο, τη συνεργασία και την αλληλεγγύη της ομάδας, ένα έργο που διατηρεί την ιθαγένεια της πλαστικής του γλώσσας, επικοινωνεί και συναντά τον αποδέκτη του” σημειώνει ο εκ των βασικών εισηγητών της αυριανής ημερίδας και επιμελητής της έκθεσης του έργου Γιάννης Μπόλης.
Ο χαράκτης Τάσσος (Αναστάσιος Αλεβίζος) σπούδασε χαρακτική (1930-1939) στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας. Από τη δεκαετία του 1940, κυριάρχησε στον χώρο της χαρακτικής τέχνης. Η Λουκία Μαγγιώρου (Αθήνα, 1914-2008) σπούδασε ζωγραφική και χαρακτική (1934-1939) στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας με δασκάλους τους Κωνσταντίνο Παρθένη και Γιάννη Κεφαλληνό.
Η ημερίδα για το περίφημο έργο και τους δημιουργούς του συνδιοργανώνεται από το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, την Εθνική Πινακοθήκη, το Μουσείο Αλέξανδρου Σούτζου, το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης και τον Δήμο Παύλου Μελά.
Την έκθεση πλαισιώνουν εκπαιδευτικά προγράμματα για όλες τις βαθμίδες καθώς και ανοιχτές ξεναγήσεις για το κοινό, κάθε Κυριακή στις 12:00 (με το εισιτήριο της έκθεσης), από τον επιμελητή της έκθεσης.
Το έργο αποτελείται από πέντε επιμέρους συνθέσεις και φιλοτεχνούταν επί πέντε συνεχή χρόνια (από το 1955 έως το 1960) ειδικά για τις εγκαταστάσεις του εργοστασίου Εθνικού Οργανισμού Καπνού Δυτικής Θεσσαλονίκης, κατόπιν παραγγελίας της εταιρείας “Παπαστράτου”.
Τα καπνομάγαζα της Σταυρούπολης- εκεί όπου βρισκόταν το μνημειακό έργο- δίπλα και εντός του χώρου όπου κινούνταν τα πραγματικά "φυσικά" του μοντέλα (οι καπνεργάτες), έκλεισαν, ρήμαξαν τις τελευταίες δεκαετίες του περασμένου αιώνα.
Το έργο παρέμενε εκεί, στους τοίχους των αποθηκών εμποτισμένο με μυρωδιά καπνού, μέχρι πριν από περίπου έναν χρόνο, όταν ο τότε υφυπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Γιάννης Δριβελέγκας και ο Γενικός Γραμματέας Γιώργος Κανελλόπουλος, σε μία επίσκεψή τους στο εγκαταλελειμμένο εργοστάσιο Παπαστράτου, στη Σταυρούπολη, ανακάλυψαν τον θησαυρό και κίνησαν τις διαδικασίες για να τον μεταφέρουν στην Εθνική Πινακοθήκη της Αθήνας.
“Το μνημειακό αυτό έργο (στο οποίο είχε συμβάλει και η σύντροφος του καλλιτέχνη Λουκία Μαγγιώρου) την Πέμπτη 7 Φεβρουαρίου άλλαξε χέρια και από το εγκαταλελειμμένο σήμερα Κρατικό Εργοστάσιο Θεσσαλονίκης πέρασε στα χέρια της Εθνικής Πινακοθήκης, ύστερα από πρωτοβουλία του υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης Κώστα Σκανδαλίδη. Η σύνθεση, που αποτελείται από πέντε μέρη και έχει ύψος 2 μ., θεωρείται πως γλίτωσε από θαύμα τον βανδαλισμό ή την κλοπή. Διατηρείται, ωστόσο, σε καλή κατάσταση- καλύτερη από εκείνη της μακέτας του έργου που βρισκόταν στα γραφεία του υπουργείου στην Αθήνα και η οποία μακέτα επίσης παραδόθηκε στη διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης Μαρίνα Λαμπράκη – Πλάκα” έγραφαν οι εφημερίδες μόλις τον περασμένο Απρίλιο.
“Σήμερα είναι για μας μια ξεχωριστή ημέρα. Έχουμε μπροστά μας ένα εκπληκτικό έργο, αξιοσημείωτου μεγέθους, που απεικονίζει την καλλιέργεια της θρακιώτικης ποικιλίας «Μπασμάς» και το ανακάλυψαν στο κτίριο του παλαιού Καπνεργοστασίου, σε μία επίσκεψή τους, ο υφυπουργός Γιάννης Δριβελέγκας και ο γενικός γραμματέας, Γιώργος Κανελλόπουλος” είχε πει- μεταξύ άλλων- ο κ. Σκανδαλίδης, και η κ. Λαμπράκη- Πλάκα τον ευχαρίστησε για την ευαισθησία και την προσφορά του.
Σχεδόν έναν χρόνο μετά- κι ύστερα από πιέσεις τοπικών παραγόντων (Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης τέχνης, Δήμος Παύλου Μελά, Περιφέρεια κ.ά.) - το 63χρονης ιστορίας έργο επιστρέφει στον φυσικό του χώρο. Σε απόσταση μόλις λίγων μέτρων από τις αποθήκες καπνού όπου είχε τοποθετηθεί 63 χρόνια πριν, βρίσκεται σήμερα η Μονή Λαζαριστών (επίσης καπναποθήκη αρκετά χρόνια νωρίτερα) και το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Θεσσαλονίκης, όπου και θα παρουσιάζεται από αύριο (Σάββατο 9 Φεβρουαρίου).
Η διευθύντρια του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης Μαρία Τσαντσάνογλου αναφέρει: “Το πολύπτυχο έργο 'Η καλλιέργεια του καπνού' βρισκόταν για πολλά χρόνια τοποθετημένο στο εργοστάσιο καπνού στη Δυτική Θεσσαλονίκη, με θεατές τους ίδιους τους καπνεργάτες. Εξάλλου, φιλοτεχνήθηκε για να αντικατοπτρίζει τα πορτρέτα των καπνεργατών του εργοστασίου, να αναδεικνύει τον ηρωισμό του μόχθου τους. Σήμερα, θεατές του έργου είμαστε όλοι εμείς που θυμόμαστε την ιστορία και θαυμάζουμε την αισθητική του. Για την παρουσίαση αυτή, το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης συνεργάστηκε στενά με την Εθνική Πινακοθήκη και το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, γιατί από την πρώτη στιγμή κρίθηκε αναγκαίο από όλους το σπουδαίο αυτό έργο να παρουσιάζεται κοντά στην αρχική του θέση, στην περιοχή της Σταυρούπολης στη Δυτική Θεσσαλονίκη”.
Η παρουσίαση στην αυριανή (9/2) εκδήλωση - ημερίδα θα εγκαινιαστεί από τον υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, καθηγητή Αθανάσιο Τσαυτάρη, ενώ την εκδήλωση θα χαιρετίσουν επίσης η Γενική Γραμματέας Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη και ο Δήμαρχος Παύλου Μελά Διαμαντής Παπαδόπουλος.
“Οι συγκεκριμένες εικόνες χαρακτηρίζονται από μία συμβολική διάσταση, αποκτούν ένα έντονα 'ηρωικό' περιεχόμενο –οι σκληρά εργαζόμενοι χειρώνακτες δένονται με τη γη, γίνονται ένα μ’ αυτήν. Στην 'Καλλιέργεια του καπνού', ο Α. Τάσσος και η Λουκία Μαγγιώρου επιλέγουν το στέρεο και ισορροπημένο χτίσιμο της σύνθεσης, την επίπεδη δομή, το μεγάλο μέγεθος, τις γεμάτες ενέργεια καμπύλες, τα έντονα μαύρα περιγράμματα, την αρχιτεκτονική διάρθρωση και την απλοποίηση των σχημάτων για να αφηγηθούν όλα τα στάδια της καλλιέργειας και της επεξεργασίας του καπνού. Με αναφορές και επιρροές από τη βυζαντινή τέχνη, την αγγειογραφία και την πλαστική της αρχαιότητας, η σύνθεση αποτελείται από πέντε τμήματα που αναπτύσσονται ρυθμικά εν είδει ζωφόρου. Με σαφή πολιτικό προσανατολισμένο και ευαίσθητη κοινωνική ματιά, χωρίς ωστόσο εξιδανικεύσεις, εξωραϊσμούς και ρητορείες, οι δύο δημιουργοί φιλοτεχνούν ένα έργο πνοής και δύναμης, αμεσότητας και αλήθειας που υμνεί τον ανθρώπινο μόχθο, τη συνεργασία και την αλληλεγγύη της ομάδας, ένα έργο που διατηρεί την ιθαγένεια της πλαστικής του γλώσσας, επικοινωνεί και συναντά τον αποδέκτη του” σημειώνει ο εκ των βασικών εισηγητών της αυριανής ημερίδας και επιμελητής της έκθεσης του έργου Γιάννης Μπόλης.
Ο χαράκτης Τάσσος (Αναστάσιος Αλεβίζος) σπούδασε χαρακτική (1930-1939) στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας. Από τη δεκαετία του 1940, κυριάρχησε στον χώρο της χαρακτικής τέχνης. Η Λουκία Μαγγιώρου (Αθήνα, 1914-2008) σπούδασε ζωγραφική και χαρακτική (1934-1939) στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας με δασκάλους τους Κωνσταντίνο Παρθένη και Γιάννη Κεφαλληνό.
Η ημερίδα για το περίφημο έργο και τους δημιουργούς του συνδιοργανώνεται από το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, την Εθνική Πινακοθήκη, το Μουσείο Αλέξανδρου Σούτζου, το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης και τον Δήμο Παύλου Μελά.
Την έκθεση πλαισιώνουν εκπαιδευτικά προγράμματα για όλες τις βαθμίδες καθώς και ανοιχτές ξεναγήσεις για το κοινό, κάθε Κυριακή στις 12:00 (με το εισιτήριο της έκθεσης), από τον επιμελητή της έκθεσης.
