Το ξέρατε ότι οι μέλισσες όταν μας
τσιμπάνε πεθαίνουν; Γιατί όμως πεθαίνουν μετά το τσίμπημα; Και γιατί
τότε τσιμπάνε, μήπως έχουν τάσεις αυτοκτονίας ;
Αυτό συμβαίνει με τις εργάτριες
μέλισσες. Οι θηλυκές μέλισσες παράγουν χημικές ουσίες οι οποίες
χρησιμοποιούνται για το συναγερμό και την άμυνα του μελισσιού. Παρ' όλα
αυτά μόνο οι εργάτριες πεθαίνουν μετά το κέντρισμα, λόγω της μορφολογίας
του κεντριού τους. Οι ουσίες αυτές λέγονται φερορμόνες συναγερμού και
έχουν τον ρόλο προστασίας του μελισσιού που έχουν πρωτίστως οι
εργάτριες. Έτσι, όταν κάποιος δεχτεί το πρώτο κέντρισμα, τότε η
πιθανότητα να τσιμπηθεί ξανά από άλλη μέλισσα είναι μεγάλη κι αυτό γιατί
ουσιαστικά όταν παράγεται η φερορμόνη συναγερμού προκαλεί
χαρακτηριστική συμπεριφορά (επιθετικότητα) στις μέλισσες που είναι
δέκτες της ουσίας.
Οι αντιδράσεις των εργατριών στις φερορμόνες εξαρτώνται από παράγοντες όπως η ηλικία, η θερμοκρασία και η υγρασία. Οι νεοεκκολαφθείσες εργάτριες δείχνουν μικρή αντίδραση στις φερορμόνες συναγερμού ενώ η μεγαλύτερη αντίδραση συμβαίνει όταν οι εργάτριες είναι περίπου 28 ημερών (στην ηλικία αυτή από οικιακές γίνονται συλλέκτριες). Οι αντιδράσεις στις φερορμόνες συναγερμού είναι περισσότερο έντονες όταν η θερμοκρασία και η σχετική υγρασία είναι υψηλές.
Το αμυντικό όργανο της μέλισσας είναι το κεντρί. Βρίσκεται στη περιοχή της κοιλιάς και στις εργάτριες είναι ευθύ και έχει άγκιστρα, ενώ της βασίλισσας είναι κυρτό και λείο. Έτσι όταν η εργάτρια κεντρίσει χάνει το κεντρί της και μετά από λίγο πεθαίνει. Το κεντρί παραμένει στον ιστό του θύματος και συνεχίζει να διοχετεύει δηλητήριο για 30-60 δευτερόλεπτα, καθώς οι περιβάλλοντες μύες εξακολουθούν να συσπώνται. Είναι ένα περίεργο αμυντικό όπλο, αφού δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί παρά μόνο αν η μέλισσα θυσιάσει τη ζωή της.
Έτσι λοιπόν ουσιαστικά είναι μια πράξη αυτοθυσίας και όχι ακριβώς αυτοκτονίας από την πλευρά της μέλισσας κι αυτό για να προστατέψουν το σύνολο, δηλαδή το μελίσσι τους και όχι τον εαυτό τους. Ο πραγματικός σκοπός δηλαδή δεν είναι να μας επιτεθούν, αλλά να προστατεύσουν το μελίσσι τους από τους εχθρούς του.
Συνεπώς το κεντρί της μέλισσας δεν είναι επιθετικό όπλο αλλά αμυντικό. Και μάλιστα όχι αυτοάμυνας αλλά άμυνας για το μελίσσι. Αν η κάθε μέλισσα ζούσε για τον εαυτό της, δεν θα ήταν και πολύ έξυπνος τρόπος άμυνας, αλλά οι μέλισσες ζουν για το σύνολο και όχι για τον εαυτό τους. Είναι ένα έντομο με άριστα οργανωμένη κοινωνία και πλήρη ομαδικότητα και συνεργασία! Άξιο θαυμασμού.
Για να μην μας τσιμπάνε οι μέλισσες...
Το καλύτερο που μπορούμε να κάνουμε όταν μία μέλισσα καθίσει επάνω μας, πολύ απλά, δεν θα πρέπει να αντιδράσουμε! Θα πρέπει να παραμείνουμε ψύχραιμοι και να μην κουνιόμαστε σπασμωδικά. Ο πανικός είναι μια λάθος αντίδραση γιατί με αυτό τον τρόπο η μέλισσα αισθάνεται απειλή, με αποτέλεσμα να μας τσιμπήσει!
Το άρθρο επιμελήθηκε η κ. Κατερίνα Παπαγιάννη, γεωπόνος εκπαιδεύτρια και επιστημονική συνεργάτης στο e-school by agronomist.gr.
