Καθοριστική αναμένεται να είναι η
σημερινή άτυπη σύνοδος των Υπουργών Γεωργίας της Ε.Ε. που
πραγματοποιείται στο Ευρωπαϊκό Συνεδριακό Κέντρο του Λουξεμβούργου, όπου
αναμένεται να καταλήξουν οι αντιπροσωπείες των κρατών – μελών στα
θέματα της ενίσχυσης της ρευστότητας των αγροτών μέσω της αύξησης των
προκαταβολών των ενισχύσεων, τόσο του πρώτου όσο και του δεύτερου
Πυλώνα, καθώς και ενός πακέτου μέτρων που έχει προταθεί από την
Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Ουσιαστικά πρόκειται για συνέχεια της ανταλλαγής απόψεων που
πραγματοποιήθηκε σε έκτακτη συνεδρίαση του Συμβουλίου Υπουργών Γεωργίας
στις 7 Σεπτεμβρίου, όπου οι υπουργοί εξέφρασαν σοβαρές ανησυχίες σχετικά
με τις πρόσφατες εξελίξεις σε μια σειρά από αγροτικούς τομείς, ιδίως
των γαλακτοκομικών προϊόντων και του χοιρείου κρέατος.
Σε απάντηση στις δυσκολίες που αντιμετωπίζονται επί του παρόντος από
τους τομείς αυτούς, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε μια δέσμη μέτρων 500 εκατ. ευρώ από τα ταμεία της ΕΕ,
που σκοπό έχουν να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση των δυσχερειών στις
ταμειακές ροές που αντιμετωπίζουν οι αγρότες, σταθεροποίηση των αγορών
και την αντιμετώπιση της λειτουργίας της αλυσίδας εφοδιασμού.
Η αντίδραση αυτή της Επιτροπής εστιάζει σε τρία σημεία:
(1) αντιμετώπιση των δυσχερειών ταμειακής ροής των γεωργών,
(2) σταθεροποίηση των αγορών και
(3) διευκόλυνση της λειτουργίας της αλυσίδας εφοδιασμού.
Η Επιτροπή θα προτείνει το σημαντικότερο μέρος της ολοκληρωμένης δέσμης μέτρων να χορηγηθεί σε όλα τα κράτη μέλη με τη μορφή κονδυλίων για τη στήριξη του γαλακτοκομικού τομέα. Καθορίζοντας τον τρόπο διάθεσης των ενισχύσεων αυτών, θα διασφαλίσουμε τη δίκαιη, στοχευμένη και αποτελεσματική κατανομή τους, λαμβάνοντας ιδίως υπόψη τα κράτη μέλη και τους γεωργούς που έχουν πληγεί περισσότερο από τις εξελίξεις στην αγορά. Πρόθεση της Επιτροπής είναι να παρασχεθεί η μεγαλύτερη δυνατή ευχέρεια στα κράτη μέλη να αντιμετωπίσουν τις δικές τους επιμέρους περιπτώσεις.
Η εν λόγω ανακοίνωση εντάσσεται στο πλαίσιο της σημαντικής στήριξης που παρέχεται ήδη στον γεωργικό τομέα για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της ρωσικής απαγόρευσης, καθώς και της στήριξης που παρέχει η ΕΕ σε ετήσια βάση στους γεωργούς και τις αγροτικές κοινότητες, ύψους άνω των 50 δισεκατ. ευρώ.
Το πακέτο των μέτρων
Αναλυτικά η δέσμη μέτρων που προτείνεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ως εξής:
α) Στοχευμένη βοήθεια: το σημαντικότερο μέρος της ολοκληρωμένης δέσμης θα διατεθεί σε όλα τα κράτη μέλη με τη μορφή κονδυλίων για τη στήριξη του γαλακτοκομικού τομέα. Η Επιτροπή επεξεργάζεται δέσμη στοχευμένης βοήθειας για όλα τα κράτη μέλη, με ιδιαίτερη έμφαση στα κράτη μέλη που έχουν πληγεί περισσότερο από τις εξελίξεις στην αγορά. Η Επιτροπή θα οριστικοποιήσει σύντομα την κλείδα κατανομής γι΄αυτά τα εθνικά κονδύλια.
β) Επίσπευση άμεσων ενισχύσεων: τα κράτη μέλη μπορούν ήδη από τις 16 Οκτωβρίου να καταβάλουν μέχρι και το 50% των κονδυλίων των άμεσων ενισχύσεων, εφόσον έχουν διενεργηθεί οι αναγκαίοι έλεγχοι. (συνήθης πιο σύντομη ημερομηνία είναι η 1η Δεκεμβρίου, αλλά οι ισχύοντες κανόνες παρέχουν ήδη αυτή την ευελιξία.) Η Επιτροπή θα προτείνει τώρα να αυξηθεί αυτό το ποσοστό σε 70% - ήδη προετοιμάζεται σχετικό νομοσχέδιο.
γ) Επίσπευση της καταβολής ορισμένων ενισχύσεων υπέρ της αγροτικής ανάπτυξης: τα κράτη μέλη μπορούν ήδη να καταβάλουν από τις 16 Οκτωβρίου μέχρι και το 75% των στρεμματικών ενισχύσεων, των ενισχύσεων για τα ζώα και την αγροτική ανάπτυξη (γεωργοπεριβαλλοντικά μέτρα, βιολογική γεωργία, περιοχές με φυσικούς περιορισμούς, καλή μεταχείριση των ζώων). Η Επιτροπή θα προτείνει τώρα να αυξηθεί αυτό το ποσοστό σε 85%.
Επιπλέον των προαναφερόμενων μέτρων:
δ) Χρηματοδοτικά εργαλεία: η Επιτροπή συνεργάζεται στενά με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) για την εξέταση των δυνατοτήτων θέσπισης χρηματοδοτικών εργαλείων (για τον σκοπό αυτό μπορούν να χρησιμοποιηθούν τα προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης). Για παράδειγμα, η Επιτροπή εξετάζει τη θέσπιση χρηματοδοτικών μέσων στο πλαίσιο των οποίων τα συστήματα αποπληρωμής θα συνδέονται με την εξέλιξη των τιμών των βασικών προϊόντων.
ε) Εργαλείο σταθεροποίησης του εισοδήματος: τα κράτη μέλη/οι περιφέρειες έχουν ήδη τη δυνατότητα να συμπεριλάβουν ένα εργαλείο σταθεροποίησης του εισοδήματος στα προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης. Μόνο λίγα κράτη μέλη έχουν προγραμματίσει τη χρήση αυτού του εργαλείου. Και άλλα κράτη μέλη θα μπορούσαν να το συμπεριλάβουν με την επόμενη τροποποίηση των προγραμμάτων αγροτικής ανάπτυξης.
2) Για να αντιμετωπιστεί η αστάθεια στην αγορά - Τόνωση της ζήτησης, μείωση της προσφοράς
α) Επέκταση και βελτίωση της ενίσχυσης για την ιδιωτική αποθεματοποίηση: προκειμένου να μειωθεί η πίεση στην αγορά, η Επιτροπή έχει ήδη παρατείνει την ενίσχυση για την ιδιωτική αποθεματοποίηση και τις περιόδους δημόσιας παρέμβασης για το βούτυρο και το αποκορυφωμένο γάλα σε σκόνη έως το επόμενο έτος. Η Επιτροπή επεξεργάζεται τώρα ένα ενισχυμένο καθεστώς για το αποκορυφωμένο γάλα σε σκόνη εστιάζοντας στην αύξηση του επιπέδου της ενίσχυσης και στη διασφάλιση της αποθήκευσης του προϊόντος για κατάλληλο χρονικό διάστημα ώστε το καθεστώς αυτό να συμβάλει αποτελεσματικότερα στον περιορισμό της πίεσης από την πλευρά της προσφοράς.
β) Νέο καθεστώς ιδιωτικής αποθεματοποίησης για το χοιρινό κρέας: η Επιτροπή προτίθεται να υποβάλει πρόταση θέσπισης ενός νέου καθεστώτος ιδιωτικής αποθεματοποίησης για το χοιρινό κρέας.
γ) Προγράμματα προώθησης: το 2016, η Επιτροπή θα αυξήσει τον προϋπολογισμό προώθησης πέραν των 81 εκατ. ευρώ που έχουν ήδη δεσμευτεί. Ένα μέρος αυτού του διευρυμένου προϋπολογισμού θα διατεθεί για τους τομείς των γαλακτοκομικών προϊόντων και του χοιρινού κρέατος. Η αναθεωρημένη πολιτική προώθησης, που προβλέπει επίσης υψηλότερα ποσοστά συγχρηματοδότησης (από 50 σε 70-80%), περιλαμβάνει έναν ευρύτερο κατάλογο επιλέξιμων προϊόντων (συμπεριλαμβανομένης της προώθησης γενόσημων χοιρινού κρέατος στην εσωτερική αγορά), καθώς και τη σταδιακή αύξηση του προϋπολογισμού (έως και 200 εκατ. ευρώ το 2019).
δ) Ενημέρωση για τις ευκαιρίες προώθησης: η Επιτροπή θα διοργανώσει, σε συνεργασία με τα κράτη μέλη, μια σειρά ενημερωτικών σεμιναρίων για τους νέους κανόνες προώθησης, προκειμένου να εξασφαλίσει την καλύτερη δυνατή χρήση των νέων κανόνων και της αυξημένης χρηματοδότησης.
ε) Ενίσχυση του παρατηρητηρίου της αγοράς γάλακτος: για να βελτιωθεί η διαφάνεια της αγοράς, η Επιτροπή θα συνεχίσει να ενισχύει το παρατηρητήριο της αγοράς γάλακτος εστιάζοντας περισσότερο στο είδος των πληροφοριών, καθώς και στην ακρίβεια και στην έγκαιρη δημοσίευσή τους. Ήδη πάνω από 30.000 άτομα συμβουλεύονται τα νέα στοιχεία στον ιστότοπο του παρατηρητηρίου κάθε Πέμπτη.
Στόχος είναι να καταστεί το παρατηρητήριο το σημείο αναφοράς για την αγορά γάλακτος στην ΕΕ.
στ) Διμερείς εμπορικές συμφωνίες: η ΕΕ έχει καταβάλει σημαντικές προσπάθειες για τη σύναψη μιας σειράς συμφωνιών ελεύθερων συναλλαγών (με τις βαλκανικές χώρες, τα κράτη CARIFORUM, τις χώρες της Κεντρικής Αμερικής, τη Νότια Κορέα, το Μαρόκο, το Περού, την Κολομβία, τη Μολδαβία, τη Γεωργία και την Ουκρανία), εκ των οποίων η πιο πρόσφατη με τον Καναδά και το Βιετνάμ. Η εμπορική συμφωνία με το Βιετνάμ προβλέπει μείωση των δασμών για τα γαλακτοκομικά προϊόντα από το ανώτατο όριο του 19% σε μηδενικό επίπεδο σε διάστημα 3-5 ετών. Οι διαπραγματεύσεις συνεχίζονται με σημαντικές αγορές όπως οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία.
ζ) Αντιμετώπιση των μη δασμολογικών φραγμών που εμποδίζουν τις εξαγωγές της ΕΕ σε αγορές εκτός ΕΕ: η Επιτροπή (ΓΔ SANTE, ΓΔ AGRI, ΓΔ TRADE) συνεργάζεται με εταίρους από τρίτες χώρες για την επίλυση προβλημάτων που σχετίζονται με τα υγειονομικά, φυτοϋγειονομικά και τεχνικά εμπόδια στο εμπόριο. Για παράδειγμα το 2014, εξαλείφθηκαν από κοινού με τη Χιλή, την Κίνα, την Ιαπωνία και τη Νότια Κορέα, συγκεκριμένα υγειονομικά, φυτοϋγειονομικά και τεχνικά εμπόδια στο εμπόριο γαλακτοκομικών προϊόντων. Πιο πρόσφατα, όσον αφορά την αφρικανική πανώλη των χοίρων, οι ΗΠΑ έκαναν δεκτές τις αποφάσεις της ΕΕ για την περιφερειοποίηση, που σημαίνει ότι αντί να γίνεται αναφορά σε μεμονωμένα κράτη μέλη ή μεμονωμένες περιφέρειες, θα γίνεται αναφορά σε απαγορευμένες ζώνες στην ΕΕ που θα καθορίζονται από την ΕΕ ή οποιοδήποτε κράτος μέλος της. Συγκεκριμένα, αυτό σημαίνει ότι το κρέας από βοοειδή, πρόβατα, χοίρους και αίγες που σφάζονται στη Λιθουανία και υποβάλλονται σε επεξεργασία σε πιστοποιημένες μονάδες της Λιθουανίας είναι πλέον επιλέξιμο για εξαγωγή στις ΗΠΑ. Η ΕΕ έχει επίσης καταγγείλει τη Ρωσία στον ΠΟΕ για την απολύτως δυσανάλογη απαγόρευση που έχει επιβάλει στις εισαγωγές προϊόντων χοιρινού κρέατος απ΄όλη την ΕΕ εξαιτίας κρουσμάτων αφρικανικής πανώλης των χοίρων που εντοπίστηκαν σε 4 κράτη μέλη.
η) Άνοιγμα νέων αγορών: ο επίτροπος Χόγκαν έχει προγραμματίσει έναν αριθμό επισκέψεων προώθησης σε τρίτες χώρες στις οποίες υπάρχουν σημαντικές ευκαιρίες για τα γεωργικά προϊόντα της ΕΕ, με στόχο να βοηθήσει στο άνοιγμα αγορών για νέες εξαγωγές. Ο επίτροπος Χόγκαν πρόκειται να επισκεφθεί την Κίνα και την Ιαπωνία αργότερα εντός του έτους και το Μεξικό και την Κολομβία στις αρχές του 2016.
Επιπλέον των προαναφερόμενων μέτρων:
ι) Χρήση προγραμμάτων αγροτικής ανάπτυξης: τα προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης της περιόδου 2014-2020 περιλαμβάνουν επίσης 600 εκατ. ευρώ για προϊόντα ποιότητας και ενέργειες προώθησης. Τα κράτη μέλη/οι περιφέρειες έχουν τη δυνατότητα να αυξήσουν το συγκεκριμένο συνολικό ποσό, υπό την προϋπόθεση ότι αυτό θα είναι συμβατό με τη βασική στρατηγική των προγραμμάτων. Επιπλέον, τα κράτη μέλη/οι περιφέρειες έχουν πολλές άλλες εναλλακτικές δυνατότητες στο πλαίσιο των προγραμμάτων αγροτικής ανάπτυξης για τη λήψη περισσότερων αποτελεσματικών μέτρων με στόχο την τόνωση της ανταγωνιστικότητας, τη διατήρηση και αξιοποίηση τοπικών παραγωγικών συστημάτων ή τη στήριξη της αναδιάρθρωσης ενός τομέα, όπως του γαλακτοκομικού τομέα. Υπάρχει επίσης η δυνατότητα στήριξης της αποκατάστασης του γεωργικού παραγωγικού δυναμικού που έχει πληγεί από φυσικές καταστροφές και καταστροφικά συμβάντα. Η δυνατότητα αυτή έχει ιδιαίτερη σημασία για τον τομέα του χοιρινού κρέατος, δεδομένου ότι θα υπάρχουν μέτρα που θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν άμεσα σε περίπτωση επιδημιών όπως η αφρικανική πανώλη των χοίρων.
(3) Για να αντιμετωπιστούν οι προκλήσεις της εφοδιαστικής αλυσίδας
α) Συγκρότηση νέας ομάδας υψηλού επιπέδου: η Επιτροπή θα συγκροτήσει μια νέα, ειδική ομάδα υψηλού επιπέδου, η οποία θα ασχοληθεί κυρίως με ορισμένα συγκεκριμένα και σαφώς καθορισμένα ζητήματα, όπως οι πιστώσεις για τους αγρότες, καθώς και τα χρηματοδοτικά εργαλεία και τα μέσα αντιστάθμισης τους κινδύνου, όπως οι προθεσμιακές αγορές γεωργικών προϊόντων. Για τη συγκρότηση της ομάδας υψηλού επιπέδου, ο επίτροπος Χόγκαν θα συνεργαστεί στενά με την επίτροπο Μπιενκόφσκα. (Η ομάδα υψηλού επιπέδου απαρτίζεται συνήθως από ανώτερους υπαλλήλους των εθνικών υπουργείων.)
β) Αξιολόγηση της δέσμης μέτρων για τον τομέα του γάλακτος και ενθάρρυνση της ευρύτερης χρήσης ορισμένων μέτρων: η Επιτροπή θα υποβάλει το 2016, αντί για το 2018 που προβλεπόταν αρχικά, την έκθεση για τη «δέσμη μέτρων για τον τομέα του γάλακτος» (2012), προκειμένου να εξετάσει το ενδεχόμενο παράτασης και βελτίωσης της δέσμης, μέσω, μεταξύ άλλων, της επέκτασης των διατάξεών της σε άλλους τομείς. Η δέσμη μέτρων για τον τομέα του γάλακτος, η οποία θεσπίστηκε για την αντιμετώπιση της κρίσης στον γαλακτοκομικό τομέα το 2009, περιλαμβάνει μια σειρά μέτρων για την ενίσχυση της θέσης των παραγωγών στην εφοδιαστική αλυσίδα γαλακτοκομικών προϊόντων, όπως γραπτές συμβάσεις, συλλογικές διαπραγματεύσεις και ενθάρρυνση των οργανώσεων παραγωγών. Η εφαρμογή της ήταν όμως αργή σε ορισμένες περιφέρειες, δεδομένης της σχετικής βελτίωσης των συνθηκών της αγοράς από το 2012. Η Επιτροπή θα προωθήσει παρόμοιες διατάξεις, σύμφωνα με τους ισχύοντες κανόνες, και για άλλους τομείς, π.χ. για τις οργανώσεις παραγωγών κ.λπ.
γ) Βελτίωση της ανταλλαγής εμπειριών, π.χ. σχετικά με τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές: η Επιτροπή θα διοργανώσει επίσης μια σειρά συναντήσεων για να συζητηθούν οι σχετικές εμπειρίες και να ανταλλαγούν βέλτιστες πρακτικές. Για παράδειγμα, όσον αφορά τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές, η συζήτηση μπορεί να επικεντρωθεί στον τρόπο με τον οποίο εφαρμόζεται ο κώδικας δεοντολογίας, καθώς και στις σχετικές εμπειρίες σε κράτη μέλη όπως η Ισπανία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Υπάρχει επίσης το ενδεχόμενο να διοργανωθούν εκδηλώσεις για τη συζήτηση χρηματοδοτικών εργαλείων και μέσων αντιστάθμισης κινδύνου, όπως τα προθεσμιακά συμβόλαια, οι αγορές συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης, κ.λπ.
(4) Για να ενισχυθούν οι δεσμοί μεταξύ της γεωργίας και της κοινωνίας γενικότερα:
α) Αντιμετώπιση των αναγκών των ευάλωτων ομάδων: στο πλαίσιο της σημερινής προσφυγικής κρίσης, υπάρχουν τρόποι αντιμετώπισης των διατροφικών αναγκών των προσφύγων, για παράδειγμα μέσω της διανομής γαλακτοκομικών προϊόντων.
β) Πρόγραμμα διανομής φρούτων και γάλακτος στα σχολεία: στο πλαίσιο του σημερινού προγράμματος διανομής γάλακτος στα σχολεία, υπάρχει περιθώριο να αυξηθεί η χρήση της στήριξης της ΕΕ για τη διανομή γάλακτος στους μαθητές. (Αντίθετα με το πρόγραμμα διανομής φρούτων και γάλακτος στα σχολεία, δεν υπάρχει ανώτατο χρηματοδοτικό όριο ανά κράτος μέλος). Επίσης, η Επιτροπή προτίθεται να συνεργαστεί με το Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο ώστε να ολοκληρωθούν εγκαίρως οι εν εξελίξει διαπραγματεύσεις για ένα ευρύτερο πρόγραμμα για τα σχολεία.
Επιπλέον των προαναφερόμενων μέτρων:
Κρατικές ενισχύσεις: υπάρχουν επίσης εργαλεία που μπορούν να κινητοποιηθούν σε εθνικό επίπεδο. Τα κράτη μέλη έχουν τη δυνατότητα να παρέχουν εθνική χρηματοδότηση σύμφωνα με τους κανόνες για τις ενισχύσεις ήσσονος σημασίας (de minimis) (κάτω από 15.000 ευρώ για την πρωτογενή γεωργική παραγωγή ή 200.000 ευρώ για δραστηριότητες επεξεργασίας και εμπορίας σε διάστημα 3 ετών). Ακόμη και εκτός των προγραμμάτων αγροτικής ανάπτυξης, τα κράτη μέλη μπορούν να χρησιμοποιούν τις κρατικές ενισχύσεις, π.χ ενισχύσεις για επενδύσεις, για αναλήψεις δεσμεύσεων για τη γεωργία, το περιβάλλον το κλίμα ή την καλή μεταχείριση των ζώων, τη βιολογική γεωργία ή για τη συμμετοχή σε συστήματα ποιότητας, κ.λπ. Υπό ορισμένους όρους, οι κρατικές ενισχύσεις μπορούν επίσης να αφορούν την προαγωγή, το κλείσιμο της παραγωγικής ικανότητας και, υπό αυστηρές προϋποθέσεις, τις ενισχύσεις διάσωσης και αναδιάρθρωσης για τις επιχειρήσεις που αντιμετωπίζουν σοβαρές οικονομικές δυσχέρειες, κλπ.
Στέφανος Παπαπολυμέρου
papapolimerou@paseges.gr
πηγη: www.paseges.gr
